De hele rataplan – Betekenis en herkomst

De term rataplan doet bij veel mensen een belletje rinkelen. Sommigen denken bij het horen van rataplan meteen aan de gelijknamige hond van de cowboyheld Lucky Luke, de man die sneller schiet dan zijn schaduw. Maar naast Rataplan als naam voor een striphond, betekent het begrip nog iets anders.

Betekenis van rataplan

Rataplan, foutief ook wel eens gespeld als ratteplan of rattenplan, betekent zoiets als: rotzooi, bende, rommeltje, alles bij elkaar, alles op één hoop, alles door elkaar of een massa ongeordende dingen. De term wordt ook weleens gebruikt voor de nabootsing van trommelgeluid. Uitdrukkingen die als alternatief voor ‘de hele rataplan’ gebruikt worden, zijn ‘de hele santenkraam‘, ‘de hele mikmak’ of ‘de hele reutemeteut‘.

Herkomst van ‘de hele rataplan’

De term rataplan is in de Nederlandse taal terechtgekomen vanuit het Frans. In het Frans betekent rataplan of rantanplan letterlijk ’tromgeroffel’ of ‘rommeldebom’. De term is een zogenoemd onomatopee ofwel een klanknabootsing. Dit zijn woorden die fonetisch het geluid weergeven dat wordt nagebootst. Wie de term rataplan herhaaldelijk achter elkaar uitspreekt, hoort direct een soort ritmisch tromgeroffel.

De eerste vermelding van het woord rataplan in het Nederlands gaat terug tot het Rataplan, of de jonge Trommelslager uit 1825. Dit is een uit het Frans vertaald blijspel. Daarna kreeg woord meer bekendheid door de opera Les Huguenots (1836) van Giacomo Meyerbeer, die in de jaren 1850 meermalen in Nederlandse krantenrecensies besproken werd. De frase ‘de hele rataplan’ komt in diverse spellingvarianten vanaf 1865 in onze taal voor.

Debuut van de hond Rataplan

De hond Rataplan uit de stripserie Lucky Luke is een creatie van de tekenaars Morris en Renè Goscinny. De hond verscheen voor het eerst in het stripalbum Sur la piste des Dalton in 1960. In de strips van Lucky Luke treedt Rataplan op als bewaker van de gevangenis waar de schurken de Daltons gevangen zaten. Later kreeg Rataplan een eigen serie. De rol die Rataplan in de Lucky Luke-strips speelt is die van de ‘domste hond ten westen van de Mississippi’. Rataplan is gek op lekker eten en helemaal idolaat van een van de Dalton-broers, namelijk Joe Dalton.

Ook interessant: Donald Duck: Verweggistan, Tomboektoe en Afgelegerije
…of: Hokus pokus: betekenis & herkomst
…of: Hottentottententententoonstelling
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼