De Nederlandse kunstenaar Henk Helmantel wordt gerekend tot de Noordelijke realisten en de Onafhankelijke Realisten. In 2017 wordt stilgestaan bij het feit dat de fijnschilder al vijftig jaar actief is als kunstenaar.
Op vijftienjarige leeftijd maakte hij tijdens een logeerpartij bij een oud-predikant voor het eerst kennis met het werk van de Oude Meesters. Zijn gastheer, dominee Nomen, nam hem mee naar het Rijksmuseum. Hierover zei Helmantel later:
“Ik heb daar urenlang zitten kijken….dat was voor mij een openbaring…”
Als schilder nam Helmantel vele thema’s ter hand. En ook wisselde hij de impressionistische en realistische stijl af. Al vroeg in zijn carrière begon de Groninger middeleeuws kerkinterieurs vast te leggen. Tegenwoordig is hij ook bekend om zijn zeer realistische en gedetailleerde stillevens.
Eigen atelier
Zijn eerste atelier was in een arbeiderswoninkje bij boerderij Bottemaheerd aan de Huizingerweg in zijn geboortedorp Westeremden. Al na een paar maanden was hij naar eigen zeggen: “Gelukkig genoodzaakt te verhuizen”. Hij betrok de grote in 1914 gebouwde pastorie van de dertiende-eeuwse Andreaskerk in Westeremden, die al enkele jaren leegstond. Een grote verbetering qua ruimte en vooral – voor schilders belangrijk – de lichtval uit het noorden.
De Weem van Westeremden
In 1974 brak Helmantel de pastorie uit 1914 af en verving deze door een volledige reconstructie van de in 1912 afgebroken middeleeuwse pastorie boerderij, een zogenaamde ‘Weem’. Het achterste deel van de huidige Weem doet al 31 jaar in de zomermaanden dienst als expositieruimte van zijn eigen schilderijen en voor thema-tentoonstellingen waaraan vaak andere kunstenaars deelnemen.
Samen met zijn vrouw Babs heeft Henk een kunst- en antiekverzameling aangelegd die is uitgegroeid tot een collectie van museaal niveau. Eens per maand is er voor geïnteresseerd publiek de mogelijkheid in te schrijven voor een rondleiding door het voorste gedeelte van de Weem. De belangrijkste speerpunten zijn beeldende kunst uit de twintigste eeuw; middeleeuwse religieuze kunst, aangevuld met voorwerpen variërend van Romeins glas, via aardewerk tot Chinese bronzen. Al deze objecten figureren regelmatig in de stillevens van Henk Helmantel.
Waardering
De allereerste expositie van Helmantel vond al in 1967 plaats, in het koor van Petrus – en Pauluskerk in Loppersum. Deze tentoonstelling werd gevolgd door meer dan 100 exposities en beursdeelnames in de afgelopen 50 jaar in binnen- en buitenland. Het vijftigjarig jubileum van de kunstenaar wordt in 2017 gevierd met twee tentoonstellingen in Museum Helmantel in De Weem van Westeremden.
Het werk van Helmantel wordt over het algemeen zeer gewaardeerd, maar er is ook wel eens kritiek te horen. Het Groninger Museum wilde aanvankelijk nooit werk van de kunstenaar hebben, omdat het niet in de collectie zou passen. In 2014 kocht het museum voor het eerst toch een werk van Helmantel: De noordmuur van de Nicolaikerk in Appingedam.
Op 31 oktober 2008 werd Helmantel uitgeroepen tot Kunstenaar van het Jaar. In 2014 werd hij benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Boek: Henk Helmantel – Een leven lang schilderen en verzamelen
