Vernietigingskamp Sobibor was actief van april 1942 tot en met oktober 1943. In die periode werden in het kamp zeker 170.000 Joden uit verschillende Europese landen door vergassing om het leven gebracht, onder wie ruim 33.000 uit Nederland. Na de opstand van Sobibor, oktober 1943, besloten de Duitsers het vernietigingskamp te sluiten. Alle sporen van de massamoord die er had plaatsgevonden, moesten vervolgens worden uitgewist. Voor dat doel werden enkele tientallen Joden uit Treblinka gehaald. Zij kregen de opdracht het kamp te slopen. Na afloop werden ook zij gedood.
In september 2008 spraken verschillende landen, waaronder Nederland, al af om de herinrichting van het kamp financieel te ondersteunen. Uitgangspunten werden vastgelegd in een Memorandum of Understanding en er werd een opleverdatum vastgesteld: 14 oktober 2013, precies zeventig jaar na de opstand in Sobibor.
De afgelopen tijd is er veel archeologisch onderzoek uitgevoerd op het voormalige kampterrein. Nu dit onderzoek voor het grootste deel is afgerond, kan een begin gemaakt worden met de herinrichting. Piotr Żuchowski, de Poolse staatssectretaris van cultuur, gaf vrijdag het startschot voor een internationale ontwerpcompetitie om tot een goed concept voor Sobibor te komen. Stichting Sobibor:
“In dit concept moet ruimte zijn voor zowel herdenking als educatie. Het kleine, houten museum zal plaats maken voor een modern en ruim ‘Visitor Center’. Daarnaast moeten bezoekers door middel van een historische wandelroute over het terrein een beeld krijgen van de omvang en indeling van het kamp. De asvelden rondom de symbolische asheuvel moeten zowel zichtbaar worden gemaakt voor het publiek als afgeschermd.”
De monumenten uit 1965 blijven onderdeel uitmaken van het terrein, net als de vele stenen in de in 2003 aangelegde Gedenklaan (foto), die de mogelijkheid geven om individueel te herdenken. Ook de recent door archeologisch onderzoek gelokaliseerde ‘Himmelfahrtstrasse’ – het gecamoufleerde pad tussen de ontkleedplaats en de gaskamers, dat de slachtoffers van Sobibor naakt moesten afleggen – moet in het concept opgenomen worden.
Eind mei 2013 wordt door een internationale jury het winnende ontwerp bekend gemaakt. Kort hierop zal de daadwerkelijke herinrichting van het terrein beginnen. De verwachting is dat in oktober slechts een deel van de herinrichting zal zijn afgerond.
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog
