Hupsakee, huppakee – Betekenis en herkomst

Vrijwel elke Nederlander of Vlaming heeft het woord ‘hupsakee’ of een variant hierop wel eens gehoord of gebruikt. Er zijn van hupsakee tal van variaties in omloop, zoals: huppakee, huppatee, hoppetee, hopsakee, huplakee, hopsa en hupsa. Wat betekenen deze bijzondere woorden en wat is hun herkomst?

Betekenis

Hupsakee of hoppatee wordt bij Van Dale doorverwezen naar de term ‘hupla’. Dit woord kan twee betekenissen hebben, namelijk:

1. Een aansporing om actief te worden, zich op te richten, te springen en dergelijke.
2. Ter begeleiding van een enkele snelle of een reeks elkaar snel opvolgende bewegingen.

Dit soort begrippen wordt in de Nederlandse taal verder gebruikt als een activiteit met goed gevolg is afgerond. Wie een aanloop neemt om over een hekje te springen en hier vervolgens in slaagt, roept uit: ‘hoppa’, ‘hupsakee’ of huplakee’!

Herkomst van hupsakee, hoppetee of huppakee

Over de herkomst van de term hupsakee bestaat de nodige onduidelijkheid. Zo suggereerde in het interbellum (jaren 1920) de Nederlandse taalkundige F.A. Stoett dat hupsakee en verbastering is van Klaar is Kees. Als je iets hebt gefikst, heb je immers een activiteit goed volbracht en ben je er klaar mee. Maar taaltechnisch is het natuurlijk een flinke stap van ‘hupsa’ naar ‘klaar’, dus erg waarschijnlijk is deze verklaring wellicht niet. Aangezien volgens Stoett ‘Kees’ in het gezegde ‘Klaar is Kees’ ook ‘kaas’ kan aanduiden, zou hupsakee kunnen betekenen dat de kaas klaar is…

Een andere uitleg verwijst naar een aansporing richting een zekere Keetje, die zou luiden: ‘hupsa Kee’ of, als verkleinvorm, ‘hupse Keetje’. Deze verklaring werd genoemd door Jan Pannekeet in het Westfries Woordenboek uit 1984 en in diens navolging ook door Nicoline van der Sijs in 2015.

Lees ook over de herkomst van Klaar is Kees
Wellicht interessant: Betekenis en herkomst van abracadabra
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼