Iemand de duimschroeven aanzetten

Dagelijks worden er zegswijzen en uitdrukkingen gebruikt waarvan de oorspronkelijke betekenis onbekend is. Wie denkt er bij “iemand in de luren leggen” nog aan de doeken, waarin kinderen met Engelse ziekte werden gewikkeld om het kromtrekken van armen en benen tegen te gaan?

Veel uitdrukkingen die ontleend zijn aan dergelijke voorwerpen kan men tegenwoordig alleen nog in musea bekijken. In de nieuwe rubriek Taalmuseum worden historische gebruiksvoorwerpen en praktijken gekoppeld aan Nederlandse uitdrukkingen en zegswijzen.

Iemand de duimschroeven aanzetten

Betekenis: Iemand in het nauw brengen met lastige en indringende vragen.

Verklaring: Deze spreekwijze zinspeelt op een folteringsmethode waarbij men de beschuldigde een bekentenis ontlokte door zijn duimen plat te persen tussen twee platen, die tegen elkaar werden geschroefd. In Friesland kende men drie graden van foltering waarbij in de eerste fase de duimschroeven te pas kwamen. Duimschroeven zijn onder meer nog aanwezig in de Gevangenpoort van Den Haag.

~ Girbe Buist

• Lijst van historische uitdrukkingen