Islamitische sluiers? Herwaardering voor Perzisch Rijk

Historica en archeologe Nanny de Vries reisde tussen 2005 en 2007 door Iran – tot 1935 Perzië geheten – en Turkije. In een historisch reisverslag laat ze zien dat beide landen minder islamitisch zijn dan ze op het eerste gezicht misschien wel lijken.

Helaas heeft de schrijfster zelf de tweede editie (de eerste verscheen in 2009) niet meegemaakt, omdat ze is overleden. Het boek wordt dan ook ingeleid door haar man Jan Best de Vries, die met haar op reis was in Turkije en Iran. Voor haar reisverslag en onderzoek legden Nanny en Jan de zogenoemde ‘Koninklijke Weg’ af. Deze route van 2500 kilometer loopt van Sardes in Klein-Azië (het Zuid-Turkse kustgebied) tot aan de Perzische plaats Susa. Het was het traject dat beroemde Perzische vorsten als Cyrus II en Darius namen, toen ze optrokken tegen de Grieken in de 5e eeuw v.Chr. Tijdens de reis sprak Nanny – die de Iraanse taal, het Farsi, leerde spreken – met diverse Turken en Iraniërs over hun geschiedenis en cultuur.

Even multicultureel

De Vries betoogt dat het onterecht is dat, als het over de Oudheid gaat, het Perzische Rijk veel minder aandacht krijgt dan het Romeinse Rijk. En dat terwijl het Perzische imperium – onder Cyrus II, Cambyses, Darius en Xerxes – ‘even multicultureel is geweest en in schaalgrootte niet heeft ondergedaan voor het Romeinse Rijk’. (25).

Daarbij heeft het Perzische Rijk – inclusief een tussentijdse verovering door Alexander de Grote in 330 v.Chr. – in totaal ruim 1250 jaar bestaan, van 612 v.Chr. tot 651 na Chr. Ongeveer even lang als het Romeinse Rijk dus! Al met al redenen genoeg voor een herwaardering van de Perzisch-Iraanse geschiedenis.

Minder islamitisch

De belangrijkste stelling van de auteur is dat de cultuur van Iran en Turkije minder islamitisch is dan deze lijkt. De cultuur van beide landen bestaat uit drie lagen: de pre-islamitische cultuur, de islamitische cultuur en invloeden van de westerse cultuur. Het verschil tussen de landen is natuurlijk dat Turkije door Mustafa ‘Kemal’ Atatürk gesticht is als seculiere staat in 1923, terwijl Iran sinds de Iraanse Revolutie (ayatollah Ruhollah Khomeini) van 1979 geen officiële scheiding van kerk en staat meer kent.

Minirokjes

De Vries voert een aantal reiservaringen en voorbeelden aan die aantonen dat met name Iran moderner is dan veel westerlingen denken. Zo heeft Iran na de Verenigde Staten de meeste internetverbindingen ter wereld. En veel Iraanse studentes zitten met minirokjes in de collegebanken en weten net zoveel over seks als Paris Hilton. Niet onbelangrijk is ook dat je als zoroastriër (de voorislamitische religie in Perzië) nog ‘best goed’ kunt leven in Iran, wat volgens De Vries ook blijkt uit het feit dat het Iraanse parlement een zoroastrische volksvertegenwoordiger heeft.

Arabische Lente

De kritiek van veel Iraanse jongeren richt zich op het geschiedenisonderwijs. Deze is eenzijdig, verheerlijkt de periode vanaf Khomeini en onderwaardeert de voor-islamitische geschiedenis van het Perzische Rijk. Sinds de revolutie van 1979 hebben alle Iraanse scholen islamitische directeurs, die nauwlettend toezien op het godsdienstige karakter van het onderwijs. Opmerkelijk is verder dat er onder veel jongeren en studenten veel kritiek leeft op de regering, vooral vanwege de enorme jeugdwerkloosheid. Waar dit uiteindelijk toe kan leidden, zien we momenteel in de zogenaamde Arabische Lente – die wellicht ook Iran nog gaat aandoen.

Verweven

Jammer is dat er geen historische en topografische kaarten of locatiefoto’s in het boek staan. Illustraties hadden het boek een stuk toegankelijker gemaakt. Maar ondanks dit heeft De Vries al met al toch een meer dan boeiend reisverhaal op papier gesteld, dat ze op een knappe manier heeft verweven met de geschiedenis van Iran en Turkije.

Boek: Achter de islamitische facade