Komintern (1919-1943) – Communistische Internationale

De Komintern was een organisatie uit de periode van de Koude Oorlog. Het doel van de Komintern, die in 1919 werd opgericht door Vladimir Lenin, was om te dienen als commandocentrum van waaruit de internationale revolutie van de arbeidersklassen kon beginnen.

Oprichting op de Derde Internationale (maart 1919)

De oprichting van de Komintern vond plaats op de bijeenkomst van de Derde Internationale te Moskou, begin maart 1919. De vergadering werd bijgewoond door eenenvijftig afgevaardigden uit meer dan vijfentwintig landen. Vladimir Lenin zat de vergadering voor en sprak op 2 maart 1919 onder meer, in relatie tot de oprichting van de Komintern:

“Al wat nu nodig is, is het vinden van een praktische vorm zodat het proletariaat haar heerschappij kan vestigen. Die vorm is het sovjetsysteem met de dictatuur van het proletariaat. Dictatuur van het proletariaat — tot aan vandaag waren deze woorden Latijn voor de massa’s. Dankzij de verspreiding van sovjets over de hele wereld wordt dit Latijn in alle moderne talen vertaald; de arbeidende massa’s hebben een praktische manier van dictatuur gevonden. De arbeidende massa’s begrijpen het dankzij de Sovjetmacht in Rusland, dankzij de Spartakusbond in Duitsland en gelijksoortige organisaties in andere landen, zoals bijvoorbeeld de shopstewards comités in Engeland. Dit alles toont aan dat er een revolutionaire vorm van de dictatuur van het proletariaat is gevonden, dat het proletariaat nu in staat is haar heerschappij uit te oefenen.”

Met deze woorden kondigde Lenin de oprichting aan van de Komintern.

Functioneren van de Komintern

Op een vervolgconferentie in 1920, ook in Moskou, riep Lenin de vertegenwoordigers uit zevenentwintig landen opnieuw op om zich te organiseren volgens het Sovjetmodel. Hierna sloten communistische partijen uit tientallen landen wereldwijd zich aan bij de Komintern. Via de centrale Komintern kregen deze partijen in de jaren 1919 tot 1943 instructies vanuit Moskou over hoe de wereldrevolutie van het proletariaat vormgegeven kon worden.

Toen in januari 1933 Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam, verklaarde de revolutionair Leon Trotski het ideaal van de Komintern om een internationale arbeidersrevolutie te ontketenen voor onhaalbaar. In de jaren 1934-1935 veranderde de koers van de Komintern. De Komintern besloot tot een sterk antifascistische koers en riep alle aangesloten internationale verenigingen op om het fascisme wereldwijd krachtig te bestrijden.

Einde van de Komintern en de Kominform als opvolger

Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloot Jozef Stalin de Komintern te ontbinden. Hij deed dit vooral om, nu Duitsland de oorlog leek te gaan verliezen, de Russische bondgenoot (toen nog wel) de Verenigde Staten te paaien. Vervolgens richtte Stalin op 5 oktober 1947 de Kominform (ook wel Comecon genoemd) op, die doorgaans als de voortzetting van de Komintern wordt beschouwd.

De Kominform was een reactie op de Marshallhulp van de Verenigde Staten. De Sovjet-Unie wilde haar invloedssfeer behouden en beloofde landen in Oost-Europa daarom financiële hulp. De Kominform werd op 25 februari 1956, enkele jaren na de dood van Stalin, ontbonden op het 20e Partijcongres van de Communistische Partij van Rusland. Dit vanwege de poging van Nikita Chroesjtsjov om meer ontspanning te creëren met het Westen. Dit bleek ook uit Chroesjtsjovs destalinisatierede, die hij op hetzelfde (geheime) congres uitsprak.

Boek: Dansende beren – Heimwee naar het communisme
Lees ook: Politbureau – geschiedenis en betekenis van hoogste communistische bestuursorgaan
…en: Historische moppen over communisme en Koude Oorlog

Bronnen ▼