Astrid, de vierde koningin der Belgen (1905-1935)

Prinses Astrid van Zweden werd geboren in Stockholm op zeventien november 1905 als dochter van prinses Ingeborg van Denemarken (1878-1958) en prins Carl Wilhelm (1861-1951), de derde zoon van Oskar II, koning van Zweden en Noorwegen en Sophia van Nassau-Weilburg. De familie had dus niet alleen sterke banden met de drie Scandinavische koningshuizen maar eveneens een nauwe verwantschap met de Nederlandse en Luxemburgse dynastie. Doordat haar vader geen staatshoofd was, groeide Astrid samen met haar twee zussen en jongere broer op in een vrij burgerlijk gezin zonder al te veel protocol, hetgeen haar later zou typeren.

Een gelukkige jeugd

Na een opleiding als kinderverzorgster deden de ouders voor de verdere opvoeding van Astrid een beroep op Lars Olaf Nathan Söderblom, de aartsbisschop van Uppsala en latere Nobelprijswinnaar voor de Vrede. Deze Lutherse theoloog, historicus en linguïst was een ruimdenkend man die de prinses naast religieuze en morele waarden een brede kijk op de wereld meegaf.

Een prinses wordt koningin

Toen de Belgische kroonprins Leopold (1901-1983) aan zijn ouders te kennen gaf dat hij Astrid, een protestantse Zweedse prinses wou huwen, kon dit eerst niet op bijster veel bijval rekenen. Zijn moeder, koningin Elisabeth, had immers voor haar zoon liever een huwelijk gezien met de Italiaanse en katholieke prinses Mafalda uit het huis Savoye. Leopold hield echter voet bij stuk en op vier november 1926 huwde hij in Stockholm voor de wet met Astrid. Enkele dagen later, nadat de kersverse bruid de katholieke geloofsbelijdenis had onderschreven, volgde op tien november in Brussel het kerkelijk huwelijk. Het jonge paar nam zijn intrek in het voormalig achttiende-eeuwse Bellevue stadspaleis te Brussel om zich vervolgens te vestigen in het kasteel Stuyvenberg. Het koppel ondernam in die periode tal van reizen. Ze bezochten onder meer Nederlands-Indië, de toenmalige Belgische kolonie Congo en de mandaatgebieden Rwanda en Burundi.

Astrid en Leopold hadden duidelijk een gelukkig huwelijk. Uit de echtverbintenis werden al snel drie kinderen geboren, in 1927 prinses Josephine Charlotte, vervolgens in 1930 Boudewijn, de latere vijfde koning der Belgen, en vier jaar later, in 1934, Albert die in 1993 zijn broer zou opvolgen als zesde Belgische koning.

Op zeventien februari 1934 laat Leopold’s vader, koning Albert I, geheel onverwachts het leven in Marche-les-Dames tijdens een rotsbeklimming. In augustus van hetzelfde jaar legde de kroonprins als Leopold III de eed af en werd zo de nieuwe koning der Belgen. Tegelijkertijd werd Astrid de vierde vorstin van ons land.

Het dramatisch ongeval

Haar tragische dood in de ochtend van negenentwintig augustus 1935 in het Zwitserse Küssnacht am Rigi bezorgde de jonge koningin bij de ganse Belgische bevolking een bijna mythische status. Op die bewuste dag verloor Leopold in zijn fonkelnieuwe Packard cabriolet de controle over het stuur, de wagen dook de berm in, botste tegen een boom om uiteindelijk in het water te belanden.

Astrid werd door de klap uit het voertuig geslingerd en overleefde het ongeval niet. Vijf dagen later, op drie september 1935, vond onder massale publieke belangstelling in Brussel de begrafenisplechtigheid plaats. De vorstin ligt sindsdien begraven in de Koninklijke crypte te Laken waar ze rust naast haar echtgenoot en diens tweede vrouw Lilian Baels (1916-2002), de prinses van Retie waarmee Leopold III in 1941 hertrouwde.

De gedenkkapel in Küssnacht

De Zwitserse regering besloot kort na het drama dat het leven kostte aan de jonge koningin om de locatie waar het ongeval plaatsvond aan het Belgisch koningshuis te schenken. Architect Paul Rome (1896-1989) kreeg de opdracht om plannen uit te tekenen voor een kapel ter nagedachtenis van koningin Astrid. Het gedenkmonument werd opgetrokken met uitsluitend Belgische bouwmaterialen en werd in juni 1936 door de Hofaalmoezenier Monseigneur Georges Colle plechtig ingewijd.

De Belgische herinnering aan een koningin

Net zoals zowat overal in het land verwijzen in het Brussels gewest verscheidene straten, pleinen en herdenkingsmonumenten naar koningin Astrid. Zo bevindt zich in het park ter hoogte van de Wijngaardstraat en de Koninklijke Parklaan in de Brusselse deelgemeente Laken sinds 1938 een memoriaal ter ere van haar. Het herdenkingsmonument werd ontworpen volgens de plannen van architect Paul Bonduelle (1877-1955), terwijl de omliggende gras- en bloemperken het werk zijn van de befaamde tuinarchitect René Pechère (1908-2002). Het monument, omgeven door een gestileerd ijzeren hekwerk, bestaat uit een imposante zuilengalerij waarin centraal het beeld van de koningin is opgesteld. De sculptuur is een creatie van beeldhouwer Jan Boedts (1904-1973).

Ook in Elsene, een andere Brusselse gemeente, prijkt op de hoek van de Boondaalsesteenweg en de Pleisterstraat een fraai beeld van Astrid. Het werd gerealiseerd door de in Frankrijk geboren kunstenaar Victor Demanet (1895-1964).

Overzicht van boeken over het Belgische koningshuis