Achter de schermen bij de mariniers van De Punt

Als zijn trein in het veld bij het Drentse Wijster tot stilstand komt, gaat machinist Hans Braam kijken wat er aan de hand is. In de eersteklascoupé stuit hij op twee gewapende mannen. Hij vlucht snel terug naar zijn cabine, maar de mannen doorzeven de deur met kogels. Op dinsdag 2 december 1975 kapen zeven Zuid-Molukse terroristen de stoptrein van Groningen naar Zwolle. De jaren zeventig zijn qua terrorisme een heftig decennium, ook voor Nederland.

Het is de bloedige gijzeling van Israëlische atleten door de Palestijnse terreurbeweging Zwarte September tijdens de Olympische Spelen van München in 1972, die ook de Nederlandse politiek doet beseffen dat er een speciale eenheid nodig is, die met gepast geweld een eind kan maken aan gijzelingen en kapingen. Liefst met zo weinig mogelijk doden, vooral onder de slachtoffers. De vraag is wie de eenheid moet gaan opzetten.

BBE-Mariniers

De leiding komt na het nodige politieke gesteggel te liggen bij Justitie. De uitvoering komt bij Defensie te liggen. De verschillende krijgsmachtonderdelen staan niet te trappelen. De Koninklijke Marechaussee bedankt voor de eer vanwege personeelstekort. Het Korps Commando Troepen van de Landmacht heeft ook geen zin. Het is in deze jaren, in tegenstelling tot nu, vooral gespecialiseerd in verkenningen en niet in het leveren van harde man-tot-mangevechten of ‘close combat’. Uiteindelijk krijgt het Korps Mariniers de opdracht toegeschoven: de mariniers zijn de lul. Het is het begin van de eerste en nog altijd meest gevreesde anti-terreureenheid van Nederland: de Bijzondere Bijstandseenheid Mariniers of BBE-M.

In ‘Liggen blijven!’ Achter de schermen bij de mariniers van De Punt en de terreuracties van 1973-1978 beschrijven journalisten Olof van Joolen en Silvan Schoonhoven de oprichting en acties van de BBE-Mariniers aan de hand van interviews met oud-mariniers en andere betrokkenen. De geschiedenis van deze eenheid is actueel sinds eerder dit jaar leden er van voor de rechter moesten verschijnen voor hun aandeel in het beëindigen van de treinkaping bij De Punt in 1977. Met hulp van de activistische juriste Liesbeth Zegveld proberen rancuneuze nabestaanden, van gesneuvelde terroristen slachtoffers te maken in plaats van daders.

Franse ambassade

De eerste keer dat de BBE in actie komt, is op vrijdag 13 september 1974. Drie leden van de extreemlinkse terreurbeweging het Japanse Rode Leger wandelen de Franse ambassade aan het Smidsplein in Den Haag binnen. Ze zwaaien met pistolen en handgranaten en gijzelen de Franse ambassadeur en zijn staf. Dit om een in Parijs gevangen mede-terrorist vrij te krijgen. Een politieagente raakt bij de actie gewond.

Vier jaar eerder, in 1970, sneuvelde hoofdagent Hans Moolenaar toen hij de villa van de Indonesische ambassadeur moest bewaken. Hij werd doodgeschoten toen 33 Zuid-Molukse jongeren de ambassadeur wilden gijzelen. Wat volgde was een gênante en naïeve vertoning waarbij de premier en de minister van Buitenlandse Zaken persoonlijk met de terroristen kwamen onderhandelen. Daarbij kreeg de terreurgroep hen letterlijk in het vizier. Maar na de oprichting van de BBE kan de overheid in 1974 zwaarder geschut in stelling brengen.

Vanuit haar kazerne in Doorn rukt de BBE uit naar Den Haag. Wat volgt is een belegering van de ambassade. Het Lange Voorhout komt vol te staan met legertenten. Ontzettend goed geoefend en uitgerust is de BBE dan nog niet. De mariniers moeten het wiel zelf uitvinden. Met motivatie en improvisatievermogen komen ze ver. Maar tot inzet van de eenheid komt het niet. De overheid gaat overstag en voldoet aan de eisen van het Japanse Rode Leger. Met hun vrijgelaten maat, een berg geld en een vrijgeleide verlaten ze Nederland.

De treinkaping bij Wijster

NS-machinist Hans Braam is niet direct dood als de Zuid-Molukse terroristen zijn cabine doorzeven. Gillend van de pijn ligt hij in zijn eigen bloed als een van de terroristen hem in zijn buik schiet in een halfslachtige poging de kermende man definitief het zwijgen op te leggen. Pas als Eli Hahury, de leider van de terreurgroep, erbij komt, schiet deze Braam definitief dood met een salvo uit zijn Uzi-machinepistool. Hans Braam is niet de enige onschuldige burger die wordt vermoord. Als de onderhandelingen met de autoriteiten niet verlopen zoals de terroristen hadden gehoopt, kiezen ze nog iemand uit.

De 22-jarige dienstplichtig soldaat Leo Bulter wordt in koele bloede geëxecuteerd. Ook hij wordt op een klunzige manier vermoord en ligt minutenlang om zijn moeder te roepen voordat Hahury hem met een kopschot uit zijn lijden verlost. Het volgende slachtoffer is de jonge econoom Bert Bierling die in de deuropening van de trein moet gaan staan, voordat ook hij door de Zuid-Molukkers wordt geëxecuteerd. Op 14 december, 12 dagen na het begin en drie moorden verder, besluiten de terroristen dat de kaping zinloos is en geven ze zich over. Ze worden uiteindelijk tot 14 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hahury pleegt in de gevangenis zelfmoord.

De Punt

De treinkaping bij Wijster en de koelbloedige moord op drie onschuldige burgers is van grote invloed op de wijze waarop de overheid reageert, als twee jaar later in op 23 mei 1977 Zuid-Molukse terroristen opnieuw in Drenthe een trein kapen. Tegelijkertijd gijzelen andere terroristen 105 kinderen en 5 onderwijzers in een lagere school in het nabij gelegen Bovensmilde. Op 11 juni maakt de BBE-M resoluut een einde aan beide terreuracties. Daarbij worden bij De Punt twee terroristen gedood. Ook twee gegijzelde treinpassagiers komen helaas om het leven in de kogelregen. De kinderen in Bovensmilde overleven het drama.

De Punt is qua inzet en succes het hoogtepunt voor de BBE-M. Daarna blijft het – gelukkig – lang stil. Maar met de komst van de islamitische terreur staan anti-terreureenheden vandaag weer op scherp. Tegenwoordig bestaat de BBE-M niet meer als zelfstandige eenheid, maar is ze samengevoegd met de antiterreureenheden van de politie, marechaussee en landmacht tot de Dienst Speciale Interventies (DSI).

Liggen blijven! is een vlot geschreven boek dat een felrealistisch beeld schetst van de totstandkoming van de BBE-Mariniers en van terreurbestrijding in de jaren zeventig. Het boek vertelt, vooral aan de hand van interviews en soms met enige humor, het verhaal vanuit het perspectief van de mariniers van de BBE. Het geeft ook een aardige inkijk in de sfeer van de jaren zeventig zelf. Het is verplichte kost voor lezers die wat meer willen weten over de historie van terreurbestrijding en met name het Zuid-Molukse terrorisme van die jaren en de reactie van de overheid.

De recente rechtszaak van Zegveld heeft zij overigens verloren. Ze had geen enkel overtuigend bewijs dat de BBE-M moedwillig terroristen heeft geëxecuteerd in opdracht van de regering. De beschuldiging is volgens auteurs Van Joolen en Schoonhoven vooral gebaseerd op ‘horen zeggen’, getuigenissen van een fantast en een rancuneuze ex-BBE’er die vanwege cocaïnesmokkel oneervol is ontslagen.

Boek: ‘Liggen blijven!’ – Olof van Joolen en Silvan Schoonhoven
Lees ook: De treinkaping bij De Punt (23 mei – 11 juni 1977)
…en: Herkomst van het woord ‘terrorist’

Bekijk dit boek bij: