Magische ‘liefdesmiddelen’ uit de oudheid

---

Magische middelen

“Aan meisjes bleekmakende dranken toedienen helpt niet.
Dranken schaden de geest, en veroorzaken waanzin.
Blijf verre van alle gruwel: om bemind te worden moet je beminnenswaardig zijn (ut ameris, amabilis esto).”
Liefdeskunde 2,105-108

Ovidius moet niets hebben van zulke onnatuurlijke middelen bij de beminde, maar ook niet bij de minnaar. Slik zelf geen liefdesdranken, maar stimuleer je lust met natuurlijke middelen: uien, honing en pijnboompitten (Liefdeskunde 2,415).

Magische middelen waren in de oudheid echter zeer populair, zoals blijkt uit de papyri die in Egypte zijn opgedoken. Een aantal voorschriften garandeert de perfecte werking van het mannelijk lid:

“Om veel te kunnen neuken: wrijf vijftig pijnpitten, twee maten honing en peperkorrels fijn en drink het. Om een stijve te hebben wanneer je wilt: wrijf peper met honing en smeer het op je zaakje.” Griekse Magische Papyri 7,183-186

Het Grieks gebruikt hier voor het geslachtsorgaan het woord pragma, vandaar ons ‘pragmatisch’, zakelijk, hier vertaald met ‘zaakje’.

“Eeuwige liefdesbinding: meng varkenslever, steenzout en Attische honing dooreen en besmeer je eikel daarmee.” Griekse Magische Papyri 7,191-192

Als je een vrouw voor je wilt winnen, moet je drie dagen ‘zuiver’ zijn, dus je onthouden, dan een offer van wierook brengen en er Aphrodites geheime Egyptische naam ‘Nepherieki’ over uitspreken. Dan moet je naar de vrouw toe gaan en zeven keer in jezelf die naam uitspreken terwijl je haar aanstaart. Je moet het wel zeven dagen doen (Griekse Magische Papyri 4,1265-1274).

Je kunt ook op een tinnen plaatje de magische tekens en namen die gegeven worden aanbrengen, het met magisch materiaal (?) kracht geven, het oprollen en zo in zee gooien. De magische machten moeten ervoor zorgen ‘dat x van mij houdt’. Lastige voorwaarde lijkt wel dat het plaatje moet worden ingegrift met een koperen spijker van een scheepswrak (Griekse Magische Papyri 7,462-466). Eenvoudiger lijkt het recept schuim uit de mond van een hengst op de penis aan te brengen. Dan gaat de vrouw voorgoed zin krijgen in het copuleren (Papyri in het Demotisch 14,1047-1048).

Ook de vrouw kan proberen de ander te ‘binden’, zoals wordt gezegd van allerlei vormen van magisch de wil opleggen. Bij de pastorale dichter Theocritus (ca. 305- ca. 255 v.Chr.) wil Delphis de man die haar liefde niet beantwoordt, voor zich winnen:

“Zoals ik met de demon deze was smelt,
moge zo Delphis van Myndos meteen van liefde smelten.
[…] Of nu een man of een vrouw bij hem ligt,
moge hij die evenzeer vergeten als naar verluidt Theseus
op Dia de schoonvlechtige Ariadne vergat”
Idyllen 2,28-29 en 44-46

Plinius de Oudere registreert in zijn Natuurlijke historie nog andere middelen, waarbij het niet duidelijk is of deze veelweter die met geloof of met skepsis debiteert: een smeerseltje van wildezwijnengal, een drankje van varkensmerg, zalf van ezelstalg, vet van een mannetjesgans, het vocht van een merrie nadat ze gedekt is, een oplossing met de tot poeder verpulverde, gedroogde testikels van een paard, de rechtertestikel van een ezel in de juiste dosering in wijn gedronken of als amulet in een armband gedragen, en het schuim dat een ezel na paring afscheidt opgevangen in een rode lap en gevat in een zilveren hanger. Deze recepten geeft hij zonder verwijzing, maar voor de volgende middelen staan diverse autoriteiten in: het geslachtsdeel van een ezel dompelen in kokende olie en de edele delen ermee insmeren of de as ervan drinken. Ook het drinken van stierenurine na dekking werkt.

‘Men kan ook de geslachtsdelen insmeren met modder die door de urine is ontstaan’ (28,161-162)

Ook de plantenwereld levert volgens Plinius de Oudere heel wat afrodisiaca. De overeenkomst in vorm met de geslachtsdelen heeft hierbij een sympathetische werking. De wortel van het sandelkruid heeft twee knobbels die op testikels lijken.

‘De grootste of, zoals sommigen zeggen, de dunste van de twee, opgelost in water prikkelt de geslachtsdrift, de kleinste of zachtste, met geitenmelk gedronken, werkt juist remmend.’

Alleen al door de naam werkt satyrkruid als afrodisiacum, maar ook door de testikelvorm van de wortels (26,96). Plinius houdt zich dus niet aan zijn voornemen om te zwijgen over liefdesdrankjes, denkend aan de veldheer Lucullus die eraan stierf (25,25).

Van Lucretius, om zijn epicureïsch atheïsme later intens gehaat bij christenen, wordt door de Heilige Hiëronymus in zijn Wereldkroniek gemeld dat hij door een liefdesdrank krankzinnig was geworden en zich had gedood. In de heldere momenten tussen de vlagen van waanzin zou hij zijn materialistische leerdicht Wezen der dingen (De rerum natura) hebben geschreven.

~ Anton van Hooff

Boek: Klassieke liefde. Eros en seks naar Ovidius – Anton van Hooff