Nee, het graf van Nikolaas van Myra is niet gevonden

En hop, daar gaan we weer. Als het niet Trouw is die nonsens publiceert over Mithras, zijn het de andere media wel die kwakgeschiedenis publiceren over de Oudheid. Zoals een volstrekt stompzinnig verhaal over het gebeente van Nikolaas van Myra: de Standaard, het Algemeen Dagblad, het Reformatorisch Dagblad, Scientias.

De simpele samenvatting: het gebeente dat in de elfde eeuw, kort na de Turkse verovering van het gebied dat nu Turkije heet, vanuit Myra naar Bari is overgebracht, is niet het echte gebeente van de vierde-eeuwse bisschop. Dat ligt – op dit punt maken de acht academici die momenteel in Myra onderzoek doen een gratuit voorbehoud – wellicht nog in een graf dat niet eerder is onderzocht en er gaaf uitziet. Dat voorbehoud is echter zó onbelangrijk voor ze dat ze het persbericht de deur al uit hebben gedaan.

Tja. In die basiliek liggen wel meer mensen begraven. Er zal best een graf zijn dat niet eerder is onderzocht. Maar het is extreem onwaarschijnlijk dat dat het graf is van Nikolaas. Hoe zat het ook alweer? Lees even mee bij Orderic Vitalis, die het verhaal van de grafroof heeft verteld. Er waren destijds, in 1087, twee teams actief om het gebeente van Nikolaas in Italië in veiligheid te brengen te roven. Terwijl het team uit Venetië het netjes aan de burgemeester van Myra ging vragen, sloeg het team uit Bari zijn slag en bracht de botten over naar de hak van Italië.

De nieuwe theorie veronderstelt dus dat (a) het team uit Bari niet in staat zou zijn geweest het graf van een van de meest populaire heiligen uit het Byzantijnse Rijk te identificeren, dat (b) het Venetiaanse team het óók niet wist en daarom verzuimde het correcte graf te plunderen en dat (c) de autoriteiten in Myra het al evenmin wisten – want anders hadden ze wel geroepen dat de rovers het verkeerde stel botten had meegenomen. Maar noch de Venetianen noch de mensen in Myra hebben de mensen uit Bari ooit op hun blunder gewezen. Dat er in Demre, zoals Myra nu heet, nog echte relikwieën zouden zijn, is dus extreem onaannemelijk.

Ik kan nu cynisch afronden met “de wetenschappers zijn er eerlijk over dat ze hopen op meer toeristen”. Ik zou een verband kunnen leggen met andere kwakhistorische theorieën die het momenteel goed doen in Turkije. Maar dan gaan we voorbij aan het echte probleem. Hoe wil je wetenschappelijk vaststellen dat het nu gevonden graf dat is van Nikolaas? Wat je nodig hebt is een inscriptie, maar die is niet gevonden. Anders zouden de acht academici die wel hebben geciteerd. Een grafschrift zou immers in één klap alle twijfels wegnemen. Maar het graf is blijkbaar anoniem.

Wat is er nu nog mogelijk? Je kunt met de koolstofmethode vaststellen dat de botten dateren uit de vierde eeuw. Misschien zijn er grafgiften die bewijzen dat het gaat om een hoge geestelijke, maar christenen staan niet bekend om zulke bijgaven. De gewoonte mensen te begraven met loden kruizen met een naam erop, is West-Europees en voor zover ik weet iets jonger. Simpel samengevat: er is geen wetenschappelijke test om de “Nikolaasheid” van iets vast te stellen.

Het erge aan de zaak is niet het toeristisch belang of het Turkse nationalisme, maar de schaamteloze minachting die wetenschappers tonen voor de wetenschap.

PS

Ik begon ermee dat Trouw, dat met het Mithras-artikel onlangs de Week van de Klassieken verpestte, niet over het graf van Nikolaas van Myra had bericht, maar ik had iets over het hoofd gezien. Als het gaat om de Oudheid, heeft Trouw, zo moeten we constateren, echt een probleem: het debacle rond Van der Kaaij, de publieksonderschatting over de zondeval, de berichtgeving over Mithras en de loden fake-codex – de krant mist de expertise om het oudheidkundig nieuws te beoordelen.

Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken en verzorgt een nieuwsbrief over de Oudheid. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com