Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 10 | Signalementen week 12 >>>

Selectie week 11

Van Elburg tot Deshima

De familie Feith, bekend van de romantische dichter Rhijnvis Feith, hield als exponent van het Nederlands patriciaat eeuwenlang nauwkeurig haar stamboom bij. De diverse door de familie uitgegeven genealogieën bevatten korte biografieën van honderden leden, zeer beknopt maar wel in noten verwijzend naar talloze oude bronnen en archiefstukken. Bij bestudering van dit bronnenmateriaal veranderden de op papier wat stijve lieden met hun meestertitels en regentenbanen al gauw in mensen van vlees en bloed.
Fragment: Arend Willem Feith, VOC-opperhoofd van Deshima, Japan
Atlas van de IJssel

De IJssel. Een vertrouwde maar onvoorspelbare rivier. Woest en dan weer kalm, rechtlijnig en dan weer kronkelend. Waar veranderingen optreden worden verhalen verteld. Bij de IJssel gaat het om een oerverhaal vanaf de vroege Middeleeuwen, van groei en expansie maar ook van neergang en krimp, en van pogingen de waterstroom telkens weer naar onze hand te zetten. Atlas van de IJssel vertelt aan de hand van historisch kaartmateriaal en hedendaagse dronefoto’s de ontstaansgeschiedenis van een grote diversiteit aan gebieden die samen de IJsselvallei vormen. Of het nu gaat om de IJssel van vroeger of van nu – de atlas bevat vele unieke beelden die voor het eerst in onderlinge samenhang worden getoond.
Roedel

‘In de geschiedenis’, schreef Elias Canetti, ‘wordt veel te weinig over dieren gesproken.’ Historicus Guido van Hengel volgt de geursporen en geluiden van het turbulente verleden van Joegoslavië en stuit daar op de Duitse herders van de nazibezetters, de poedels van de dictator Josip Broz Tito, een kudde Italiaanse muilezels en de wolvenmilities tijdens de oorlogen van de jaren negentig. In de eenentwintigste eeuw zijn het de talloze straathonden die Van Hengel rondleiden in steden als Sarajevo, Tuzla en Belgrado. Langs stoepen, op pleinen en in parken observeert hij – op kniehoogte – hoe de kapitalistische wildernis de samenlevingen van voormalig Joegoslavië heeft ontwricht. Roedel is een boek over het gedeelde lot van dieren en mensen in Europa. Het is tegelijkertijd een studie op straat, en hoe we ons daar vrij en veilig kunnen voelen – op twee voeten, en op vier.
Fragment: De gevangenisverhalen van Milovan Djilas
Slotakkoord

Het einde van politieke levens: hoe verlaat je de politiek? Afscheid nemen na een mooie carrière is moeilijk, zeker als het om het politieke bedrijf gaat. In Slotakkoord komen bijzondere manieren van afscheid nemen door politieke kopstukken aan bod. Stuk voor stuk geschreven door de grootste autoriteiten op dat gebied. En allemaal letten ze op de menselijke kant van de politiek. Hoe werden politieke overtuigingen bijvoorbeeld gemengd met persoonlijke emoties? Een greep uit de besproken politici: Gijs van Hall, Willem Treub, Hilda Verwey-Jonker, Hans Janmaat en Ruud Lubbers.
Fragment: Hoe komen politici aan hun einde?
Bespreking: Afscheid nemen van de politiek valt niet mee
Trek

Reizen maakt hongerig. Ook in voorbije eeuwen, toen al veel mensen de wegen en wateren bevolkten, moest er onderweg worden gegeten. Hoe ging dat? Wat aten schepelingen in de veertiende eeuw? En hoelang picknicken we al? Charlotte Kleyn bezocht musea en archieven op zoek naar het verleden van scheepsbeschuit, voedselrantsoenen en overdadige diners op stoomschepen, maar was even nieuwsgierig naar de reizende eters van nu en ging langs bij de scouts, een marineschip en een vliegtuigcateraar. Daarnaast bevat Trek ruim vijftig recepten geïnspireerd op het verleden, maar helemaal van nu: makreel met middeleeuwse specerijen, antischeurbuikcocktail met arak, abrikozenamandeltaartjes, officiersballen en padvinders-kastanjegoulash.
Bespreking: Eten onderweg – Toen en nu
Communistisch verzet in Drenthe

Vanaf 1935 blijkt er bij de verkiezingen een steeds grotere rol weggelegd voor de Communistische Partij Nederland (CPN). Na de bezetting door de Duitsers in mei 1940 werd de partij verboden maar het communistisch verzet stopte niet. Communistisch verzet in Drenthe geeft de Drentse communisten die uiteindelijk in Nederlandse en Duitse kampen terechtkwamen ‘een gezicht’. Hun lot was zeer verschillend, zoals blijkt uit de brieven en documenten die zijn overgebleven uit die tijd en verhalen van familieleden. Het boek beschrijft de periode voorafgaand aan de arrestaties vaneen groot aantal verzetsmensen, zoals Geert Wolter Zuidhof en Kasper Kaspers. Vervolgens worden de individuele lotgevallen van de Drentse communisten tijdens hun gevangenschap beschreven.
Een middeleeuwse vraagbaak

Hoe schiep God de wereld? Welke dieren leven er in India? Hoe ontstaat een aardbeving? In de Middelnederlandse Artes-Lucidarius stelt een leerling ruim 150 vragen. Zijn leraar geeft uitgebreid antwoord. Hij vertelt over de Drie-eenheid en over Bijbelse geschiedenis, over de indeling van de wereld en over de sterren en planeten, over natuurverschijnselen en de mens, en eindigt met een uitleg over de gang van zaken bij de mis. Deze vraagbaak geeft de lezer zo een brede en prachtige blik op de middeleeuwse denkwereld.
Historisch bakboek brood

Het Historisch Bakboek BROOD is een vlot toegankelijk bakboek met heerlijke broodrecepten uit 4000 jaar geschiedenis. Het boek maakt een tijdreis van Mesopotamische platbroden uit 1750 voor Chr. tot perfecte Parijse croissants uit de 20e eeuw. Onderweg passeren onder andere Romeins speltbrood, middeleeuws walnootbrood, ringbroodjes uit de Renaissance, saffraanbroodjes en wafels uit de Gouden Eeuw en krakelingen en Paasbrood uit de 18e en 19e eeuw. Dit smakelijke en leerzame bakboek is geschreven voor nieuwsgierige bakkers en bakgrage geschiedenisliefhebbers. Het biedt een mooi en gevarieerd assortiment broden met bijzondere ingrediënten, smaken en baktechnieken.
Joop en Ad Hoogendoorn. Haarlemse drukkers in verzet

In de lente van 1943 valt de beruchte Duitse Sicherheitsdienst drukkerij Hoogendoorn aan de Haarlemse Burgwal binnen. Joop Hoogendoorn en zijn 18-jarige zoon Ad worden gearresteerd wegens het maken van illegaal drukwerk. Joop komt terecht in het Oranjehotel in Scheveningen. Na een schijnproces wordt hij een jaar later op de Waalsdorpervlakte doodgeschoten. Ad wordt naar Duitsland gestuurd. Hij verblijft twee jaar in helse kampen en gevangenissen. Pas na zijn terugkeer in Haarlem in juli 1945 hoort hij dat zijn vader er niet meer is. De oorlog blijft Ad tot aan zijn dood in 2012 als een schaduw achtervolgen. In dit boek vertelt historicus Jan de Roos het levensverhaal van Joop en Ad Hoogendoorn. Hij deed uitvoerig onderzoek en sprak met hun familieleden en bekenden.
Kafka in de rechtsstaat

Een crisis in de rechtsstaat. De onderzoekende geest van de pers en een paar Kamerleden legden bloot hoe de wetgever, ministers, ambtenaren en de rechter functioneerden in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Talloze gezinnen werden jarenlang ontwricht door kafkaëske terugvorderingspraktijken van de belastingdienst. De gang naar de rechter was vaak zinloos en rechtsbescherming werd een illusie. Mensen raakten hun huis kwijt en moesten aanzien hoe hun toekomst werd verwoest. De commissie-Donner stelde ‘institutionele vooringenomenheid’ vast bij de belastingdienst, maar meende dat daar eigenlijk weinig tegen te doen is.
Rilke en de wijsheid

Rainer Maria Rilke (1875-1926) is een kunstenaar met talent voor leraarschap. Met even originele als bedachtzame formuleringen – ‘Leef nu uw vragen’ – dwingt hij zijn lezers na te denken over het leven, hún leven. In dat opzicht doet hij niet onder voor bijvoorbeeld Socrates of Meister Eckhart.
Dit is een boek met gedichten, briefcitaten, filosofie en een meditatieoefening uit 1905. Het schetst Rilkes ontwikkeling als leraar en vertelt hoe hij zelf als jonge kunstenaar twee leraren vindt, Lou Salomé en Auguste Rodin. De een maakt van hem een jugendstilhipster met gewaagde ideeën over religie en seksualiteit. De ander een harde werker die hecht aan discipline en aandachtig waarnemen.