Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 45 | Signalementen week 47 >>>

Selectie week 46 (2021)

Stad van ideeën
In ‘Stad van ideeën’ vertelt Alec van der Horst het verhaal van Parijs, de meest filosofische stad van allemaal. Hij begint in de Romeinse tijd en eindigt bij de aanslagen van 2015. Maar meer dan een geschiedenisboek is het een biografie van de stad en haar ideeën. Want het denken gaf Parijs vorm, en omgekeerd drukte de stad ook een duidelijk stempel op het intellectuele klimaat in Europa (en vandaaruit op de rest van de wereld). Elk tijdperk had zijn eigen opvattingen over het universum en de plaats van de mens daarin. Parijs is bij uitstek de plek om deze wisselwerking te volgen.
Fragment: Parijs in de Middeleeuwen
De vlucht uit Hitlers bunker

April 1945. Berlijn is omsingeld door het Russische leger. Tijdens de laatste dagen van het Derde Rijk bevindt de politieke top en de legerleiding zich diep onder de grond in de Führerbunker. Het wachten is op de aangekondigde dood van Adolf Hitler. Pas als de Russen troepen de bunker tot op een paar honderd meter zijn genaderd pleegt Hitler zelfmoord. Een massale uittocht uit de bunker komt op gang. Slaagt de opzet van de zo verguisde SS-voorman Himmler om met de geallieerden in contact te komen? En welke route nemen Keitel en Jodl, de beide opperbevelhebbers van de Wehrmacht?
Na de revolutie

Vanuit het perspectief van de jongeren, ‘de verloren generatie’, schetst Jan Konst een prachtig en zeer herkenbaar beeld van een decennium dat het aanzien van Nederland blijvend zou veranderen. Zo’n tweeënhalf miljoen Nederlanders, geboren tussen 1955 en 1965, worden gerekend tot de ‘verloren generatie’. Zij groeien op met de onbevangenheid en overvloed van de jaren zeventig, maar krijgen als jonge volwassenen na 1980 te maken met massawerkloosheid en een allesbeheersende recessie.
Fragment: Een paranormale priester in Baarn
Bespreking: Kinderen van de jaren ’70
Máxima
Ze is de populairste vrouw van Nederland, bewonderd door miljoenen. Tegenwoordig lijkt het alsof ze voor het koningschap in de wieg is gelegd, maar dat begon toch echt anders. Het meisje uit de Argentijnse middenklasse moest haar eigen pad bewandelen om uiteindelijk de troon te bereiken. Máxima. De wording van een koningin behandelt het leven van een vrouw over wie al veel is verteld en geschreven. Maar Rodolfo Vera Calderón en Paula Galloni, en hun vele bronnen, winden er bepaald geen doekjes om.
Bespreking: Máxima wilde hoe dan ook de top bereiken
Het adelaarsjong
Als Napoleon ten val komt, is zijn driejarig zoontje een nachtmerrie voor de Europese machthebbers. In Wenen wordt het prinsje, dat bij zijn geboorte voorbestemd was om de machtigste man ter wereld te worden, weggestopt in een gouden kooi. Hij wordt ‘heropgevoed’ en krijgt zelfs een nieuwe naam. Zijn hele jeugd, die getekend wordt door eenzaamheid en onbegrip, zal de jongen vergeefs zoeken naar zijn identiteit. Is hij Fransman of Oostenrijker? Was zijn vader een held of een schurk? Verteerd door tuberculose zal hij op zijn eenentwintigste sterven zonder het antwoord op zijn vragen te kennen.
Fragment: Het lot van Napoleon’s ‘adelaarsjong’ en andere koningskinderen
In de ban van Mohammed

De ‘alleskunner’ Nicolaes Cleynaerts (Clenardus, 1493-1542) was theoloog, classicus en succesvol didacticus. Op eigen houtje leerde hij Arabisch en trok hij naar Marokko om er de teksten en de cultuur van de islam te doorgronden. Hij ging op zoek naar oude Arabische manuscripten, bestudeerde de koran en discussieerde er met moslimgeleerden als Kharuf al-Tunisi. Het was de levensdroom van de christen-humanist om een vreedzaam gesprek aan te gaan met de moslims, in de hoop hen voor het christendom te winnen. In Fez werd het een bitter ontwaken. Een fatwa werd zijn deel en noopte tot een heimelijke vlucht om het vege lijf te redden.
Hiëronymus van Beverningk tijdens het Rampjaar 1672

Klem tussen Johan de Witt en Willem III. Zo kan men de positie van de Goudse regent en diplomaat Hiëronymus van Beverningk in 1672 het beste kenschetsen. Aanvankelijk steunt hij het bewind van raadspensionaris De Witt, maar geleidelijk verandert hij van gedachten en ziet hij voor prins Willem III wel een toekomst weggelegd in de Republiek. Toen die Republiek in 1672 werd aangevallen door de Engelsen, Fransen en de bisschoppen van Münster en Keulen – het Rampjaar –, streed Beverningk aan de zijde van Willem III.
De middeleeuwen
Veel mensen associëren de Middeleeuwen met armoede, wreedheid, honger en ziekte: een barbaarse, primitieve wereld. Deze sombere kijk gaat terug op de Renaissance, toen humanisten de term bedachten voor de ‘duistere’ eeuwen tussen hun eigen tijd en de klassieke Oudheid. De Middeleeuwen. Een kleine geschiedenis probeert dit eenzijdige beeld bij te stellen door de belangrijkste ontwikkelingen uit de periode in kaart te brengen. Het is met kennis van zaken geschreven met behulp van de nieuwste inzichten uit de historische wetenschap. Het gebruik van bronnen uit de tijd zelf maakt het lezen tot een meeslepend avontuur.
Fragment: Onrust in de ‘waanzinnige veertiende eeuw’
De bisschop, de boeman en de beloner

In De bisschop, de boeman en de beloner keert de lezer terug naar het einde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en ontdekt vervolgens in acht hoofdstukken hoe het Sinterklaasfeest tot ver in de 19e eeuw ingezet werd bij uiteenlopende historische gebeurtenissen, maatschappijopvattingen en religieuze twisten. Hoe gebruikten de patriotten en de orangisten de Goedheiligman in hun politieke machtsstrijd?
Fragment: De Sinterklaasdiscussie van de 19e eeuw
De verstandige kok

De verstandige kock, of sorghvuldige huyshoudster was een kleine honderd jaar lang dé culinaire bestseller van Nederlandse bodem. Het is het enige gedrukte Nederlandstalige kookboek uit de zeventiende eeuw in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Amsterdamse druk uit 1669 werd als sluitstuk opgenomen in het driedelige Het Vermakelijck landtleven, een handleiding voor buitenplaatsbezitters om zelfvoorzienend te zijn. Een kookboek om lekker te koken met wat de grond schaft.
De plantenjager uit Leningrad

Een jonge Russische plantkundige, Nikolaj Vavilov, raakt in de onherbergzame valleien van Centraal-Azië gefascineerd door wilde tarwe. De sleutel tot verbetering van de landbouw, vooral voor de arme Russische boeren, ligt in zijn baanbrekende idee van kruisingen met wilde exemplaren. Op vijf continenten jaagt Vavilov op planten om de grootste collectie zaden ter wereld op te bouwen. Maar in Rusland zijn intussen de communisten aan de macht gekomen en met hen een dodelijke mix van ideologie, fraude en pseudowetenschap.