Om de wereld in 1111 dagen

Het is twaalf augustus 1598 als vanuit Rotterdam onder leiding van Olivier van Noort vier schepen vertrekken met als doel: de wereld rondzeilen. Na precies 1111 dagen kwam eén schip terug. Van Noort werd de eerste Hollander die de wereld rond zeilde. Pieter Heerema is in 2016 de eerste Nederlander die mee doet aan de zwaarste non-stop solowedstrijd om de wereld: de Vendée Globe.

Pieter Heerema in het rijtje der groten

Alleen op zee. Over de meest koude oceanen. De zwaarste stormen recht in de kern kijkend. Honger, afzien, verschrikkelijke hitte: het komt allemaal voorbij in de zwaarste oceaanrace ter wereld. En nee, je komt niet een paar keer aan land om uit te rusten in een goed hotel voordat je een volgend continent betreedt. Pieter; je treedt in de voetsporen van vele grote zeilnamen en nautische helden uit het verleden, een Hollandse Held anno 2016!

Een Europees feestje

Vanaf 1600 zwerven de Hollanders over de wereldzeeën, het waren ontdekkingsreizigers, maar het economisch belang stond voorop. In het rijtje grote daden staat Van Noort. Toch zal bij weinig mensen deze naam een belletje doen rinkelen. Misschien omdat oceaanvaren in de zestiende eeuw in eerste instantie een zaak was van de Portugezen en Spanjaarden. Het was namelijk honderd jaar vóór Van Noort dat Columbus met zijn drie schepen Amerika ontdekte. De ‘andere kant’ was ook ontdekt: Vasco da Gama zeilde twee jaar voor het magische jaar 1500 naar de oost waarbij India werd ontdekt. Kort gezegd: de Spanjaarden hadden ‘links’ en de Portugezen hadden ‘rechts’ in handen. West en Oost dus. Vervolgens was het Ferdinand Magalhães, een Portugees in Spaanse dienst, die in 1519 een doorgang vond in Zuid-Amerika naar de Stille Oceaan: de straat Magellaan. Een eeuw later deden ‘Wij Dutchies’ een van de grootste ontdekkingen in de maritieme geschiedenis: de ontdekking van Kaap Hoorn. Daarmee toonden Schouten en Le Maire aan dat er onder Straat Maggelaan een kaap lag (trots Kaap Hoorn genoemd naar de thuishaven), met een volledige oceaan als doorgang. Na die ontdekking lag de wereld aan hun voeten.

Wanneer kwamen ‘wij’?

Naast de grote VOC en WIC, bestonden er ook kleinere compagnieën zoals de Maggelaanse Compagnie. De compagnie wierf eind zestiende eeuw aandeelhouders en had zijn zinnen gezet op een reis naar Azië via de straat van Maggelaan. Herbergier Van Noort werd aangetrokken om praktische zaken te regelen en ze vroegen bij de Staten-Generaal om steun in de vorm van kanonnen en vrijstelling van importaccijnzen. Alhoewel het leek op een handelsmissie, was het vrij duidelijk dat prins Maurits het liefste zag dat er afbreuk werd gedaan aan de grootsheid van de Portugezen en Spanjaarden.

“Zijn daden benne groot”

Van Noort behaalde een bijzondere mijlpaal. Hij slaagde erin om in 1111 dagen, als vierde man ter wereld, en als eerste Hollander ooit het bolletje rond te zeilen. Een wereldprestatie! Waarom is zijn naam dan toch minder bekend? In zijn verhaal mist een iconische landmarkering: hij ontdekte geen Kaap, geen nieuw zuidelijk continent ter grote van Australië, of een ‘eilandengroep’ die later Amerika bleek te zijn. Zijn prestatie was groots, maar de erkenning kleiner. De Helden van vandaag zijn de iconen van de toekomstige geschiedenis. Het Scheepvaartmuseum wenst Pieter dan ook een behouden vaart en grootse race toe!

~ Het Scheepvaartmuseum – Marleen Manneke

Zie ook onze lijst van ontdekkingsreizigers
Boek: Het Scheepvaartmuseum – Verhalen over de zee in 100 iconen