Operatie Market Garden wordt overwegend vanuit geallieerd perspectief belicht. We kennen de verhalen over de geallieerde parachutisten en hoe Arnhem net een brug te ver was. Maar het is net zo interessant om de operatie vanuit Duits perspectief te bekijken, zij waren immers de overwinnaars.
Duitse verdediging
Het geallieerde verlies van Operatie Market Garden wordt achteraf geweten aan de te grote risico’s die tijdens de operatie genomen zijn. Maar daarmee wordt de rol van de sterke Duitse verdediging onderschat. In de voorbereidingen van Market Garden gaan de geallieerden ervan uit dat het Duitse leger bijna verslagen is en de geallieerde opmars in razend tempo verder zal stoten. Beide veronderstellingen blijken niet te kloppen: de Duitse verdediging organiseert zich snel en biedt felle weerstand. Dit zorgt voor problemen bij het behalen van de geallieerde doelstelling, namelijk het innemen van de bruggen over de Waal, Maas en Rijn.
Toevalligerwijs bevindt het hoofdkwartier van Walter Model, de opperbevelhebber van Heeresgruppe B, zich in Oosterbeek, vlakbij Arnhem. Deze Duitse legergroep moet de kust van Bretagne tot Nederland verdedigen. Veldmaarschalk Model is ervan overtuigd dat de operatie bedoeld is om hem en zijn staf gevangenen te nemen, hij vlucht daarom naar Arnhem en daarna door naar de omgeving van Doetinchem. Al snel wordt duidelijk dat het daadwerkelijke doelwit veel groter is. Er worden Duitse tankeenheden van buiten Nederland aangevoerd om Operatie Market Garden te dwarsbomen.
Dit vertraagt de geallieerde opmars vanuit het zuiden, terwijl deze juist snel moet verlopen om de parachutisten te ondersteunen. Het terrein is niet geschikt voor zware voertuigen, waardoor de colonne via een smalle tweebaansweg moet oprukken. Duitse tegenaanvallen kunnen op beide flanken plaatsvinden. Wanneer voertuigen uitgeschakeld worden ontstaan er opstoppingen en worden de geallieerde soldaten een nog makkelijker doelwit. De route voor de opmars vanuit Brabant krijgt daarom de bijnaam Hell’s Highway.
Nederlandse SS
Naast de opperbevelhebber van Heeresgruppe B bevinden zich in de omgeving van Arnhem twee SS-pantserdivisies, de 9. SS Panzer Division Hohenstaufen en 10. SS Panzer Division Frundsberg. De Hohenstaufen divisie bestaat op de tweede dag van Operatie Market Garden uit zo’n 3500 mannen. In deze twee divisies bevinden zich niet alleen Duitsers, maar ook Nederlandse SS’ers. De SS Panzer Divisies zijn tijdens geallieerde verkenningen wel opgemerkt, maar onderschat. Men gaat ervan uit dat de divisies zwaar uitgeput zijn na lange gevechten in Frankrijk en daarom geen gevaar vormen voor de geallieerden. Naast deze twee SS-divisies wordt het SS-Wachbataillon Nordwest snel opgetrommeld. Deze eenheid bestaat op dat moment uit zo’n 600 Nederlanders en Oekraïners en is ingesteld voor de buitenbewaking van de Nederlandse concentratie- en interneringskampen Amersfoort, Vught, Haaren en St. Michielsgestel.
Bloedige strijd
Het SS-Wachbataillon Nordwest heeft een slechte reputatie, er wordt veel geroofd en geplunderd. Ook zijn er twijfels over de militaire capaciteiten van de eenheid. Wanneer zij worden ingezet bij de Ginkelse Heide is het eerst prijsschieten. De Britse parachutisten zijn een makkelijk doelwit en lijden zware verliezen. Maar er landen zoveel parachutisten dat er een bloedige strijd op de grond ontstaat tussen de militair zwakke Nederlandse SS’ers en de goed getrainde Britse parachutisten. Een groot aantal Nederlandse SS’ers sneuvelt en een deel deserteert.
De twee SS tankdivisies brengen het er beter vanaf. Zij vechten onder meer in de straten van Oosterbeek en Arnhem. Een zestienjarige Nederlandse SS’er beschrijft de strijd:
‘We zaten in het centrum van Oosterbeek, midden in de ketel. We hadden ons in een huisje genesteld, waar we de hele dag niet uit konden: het krioelde van de Engelsen om ons heen en soms lagen we onder vuur. Het was net donker geworden toen de wacht werd verrast, want de deur van het huisje werd opengetrapt. Iemand riep: “Hände hoch!” ‘Der Alte’ zei, rustig: “Seit wann sprechen die Tommies Deutsch?”’
De eenheid weet te ontsnappen en vecht later weer verder tegen de Britse parachutisten.
Duitse overwinning
Ondanks de aanvankelijk chaos onder de Duitsers, organiseren ze zich snel. Aan het einde van de eerste dag van Operatie Market Garden is de strijd redelijk gestabiliseerd. Alleen het Britse bataljon van John Frost is erin geslaagd om een belangrijk doel, namelijk de Rijnbrug bij Arnhem, te bereiken. De geallieerden doen er vervolgens alles aan om de cruciale bruggen te veroveren, maar de Duitse tegenstand blijkt te sterk. De onderschatting van de Duitse gevechtskracht blijkt fataal voor Operatie Market Garden: de operatie mislukt en het Duitse leger is nog niet verslagen.
~ Netwerk Oorlogsbronnen – Janneke Jorna
Meer bijdragen uit deze rubriek
Lees ook: Operatie Market Garden: doelen, tijdlijn en gevolgen
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog
In Nederland beheren ruim 430 verschillende organisaties bronnen over en uit de periode 1940 – 1945. Het Netwerk Oorlogsbronnen (NOB) maakt digitaal wegwijs in deze fysiek verspreide WO2-bronnen en brengt ze samen in de online collectieportal Oorlogsbronnen.nl. Door de vindbaarheid van oorlogsbronnen te vergroten, wordt gebruik ervan gestimuleerd en de herinnering aan deze periode levend gehouden. Iedere bron kent een eigen verhaal en achter elk verhaal schuilen verschillende bronnen. Je verder verdiepen in Operatie Market Garden? Zoek dan naar meer foto’s, archieven, krantenartikelen, objecten etc. via Oorlogsbronnen.nl.
