‘Papyrus Denon’ speelde rol bij ontcijfering hiërogliefen

In een grote tentoonstelling in het British Museum over de ontcijfering van de hiërogliefen is de komende maanden een topstuk uit de collectie van museum Huis van het boek in Den Haag te zien. Het gaat om de zogeheten papyrus Denon uit de eerste eeuw voor Christus.

De stichter van het museum, baron Van Westreenen, kocht de papyrus in 1827 in Parijs uit de verzameling van Dominique Vivant Denon (1747-1825). Het document ontleent zijn naam aan deze collectie. De ‘papyrus Denon’ is historisch gezien onder meer interessant omdat hij een rol speelde bij de ontcijfering van het hiërogliefenschrift door de Fransman Jean-François Champollion. De beroemde taalkundige bestudeerde de papyrus in een periode dat hij wat ontmoedigd was geraakt bij het vertalen van de hiërogliefen op de Steen van Rosetta.

‘Een lang stuk Egijptisch papier’

Van Westreenen was zo verguld met zijn aankoop dat hij in 1826 een kleine tentoonstelling organiseerde, terwijl hij normaal gesproken zelden iets van zijn collectie liet zien. Zelfs de broer van de koning kwam op deze eenmalige tentoonstelling af. Er is een verslag van deze avond bewaard gebleven, opgesteld door een van de bezoekers. Deze schreef dat er veel te zien was…

‘…doch hetgeen aller bewondering verdiende en alles verduisterde wat men reeds gezien had, of zien zou, was een lang stuk Egijptisch papier’.

Het ging hier duidelijk om de papyrus Denon, een stuk papyrus dat ook wel bekendstaat als het Boek van het ademen van Isis en wordt beschouwd als een vrij zeldzaam voorbeeld van de late oud-Egyptische dodenliteratuur. De papyrus werd gemaakt voor Nespaoetitawi die omstreeks 42 v.Chr. priester was in Thebe. De tekst is geschreven in het zogenaamde hiëratische schrift, een cursief schrift dat naast het hiërogliefenschrift werd gebruikt. Daarnaast is het werk voorzien van twee gekleurde afbeeldingen.

Denon liet de papyrus afbeelden in de bekende publicatie die hij schreef naar aanleiding van zijn reis naar Egypte tijdens de veldtocht van Napoleon, Voyage dans la Basse et la Haute Égypte (1802). De Franse keizer kreeg de papyrus in 1801 zelf overigens ook onder ogen. Naar verluidt was hij niet erg onder de indruk en reageerde hij met de woorden:

Ah! mon Dieu! Que c’est laid! (‘O! Mijn God! Wat is dat lelijk!’)

British Museum

De tentoonstelling in het British Museum, getiteld Hieroglyphs: Unlocking ancient Egypt, is opgezet naar aanleiding van de tweehonderdste verjaardag van het decoderen van de Steen van Rosetta en de ontcijfering van het Egyptische hiërogliefenschrift. Naast de beroemde steen worden op de tentoonstelling ook andere werken met hiërogliefen getoond, die een rol speelden bij de ontcijfering van het schrift. Ook een handschrift met aantekeningen van Champollion uit de Bibliothèque Nationale wordt getoond.

De tentoonstelling in het British Museum in Londen is te zien tot 19 februari 2023.

Boek: De Papyrus Denon in het Museum Meermanno-Westreenianum