Roald Amundsen, de eerste mens op de Zuidpool

Noorse ontdekkingsreiziger die in 1911 als eerste mens de geografische zuidpool bereikte. Opvallend aan deze tocht was vooral dat op datzelfde moment ook een team van de Britse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott probeerde de zuidelijke pool te bereiken. Amundsen arriveerde 35 dagen voordat Scott de zuidpool bereikte.

Roald Amundsen wordt op 16 juli 1872 geboren in Borge, een plaats in het zuidoosten van Noorwegen. Dit in een familie van scheepseigenaren en kapiteins. Als Amundsen op jonge leeftijd hoort over de reis die zijn landgenoot Fridtjof Nansen in 1888 naar Groenland maakt, raakt hij geïnspireerd en besluit hij óók ontdekkingsreiziger te worden.

In 1897 neemt hij deel aan een tweejarige Belgische Antarctische Expeditie die geleid wordt door Adrien de Gerlache. Het schip waarop de expeditieleden zich bevinden, de Belgica, is het eerst schip dat overwintert in Antarctica.

Noordwestelijke Doorvaart

Enkele jaren na deze expeditie (1903) leidt Amundsen een expeditie die als doel heeft de Noordwestelijke Doorvaart, de route van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan door de poolarchipel van Canada, over te steken. De expeditie verloopt aanvankelijk niet succesvol. De expeditieleden komen met hun schip vast te zitten in het ijs en moeten wachter op het einde van de winter. Een jaar later bereikten ze eindelijk hun doel.

Na deze barre tocht bereidt Roald Amundsen in 1909 een expeditie voor om als eerste de geografische noordpool te bereiken. September dat jaar verneemt hij echter dat de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Robert Peary hem voor is geweest. Amundsen besluit hierop zijn plannen te veranderen. De zuidpool wordt zijn doel. Tot op dat moment is er nog nooit een mens in geslaagd het zuidelijkste puntje van de aarde te bereiken.

Trans-Antarctische bergen

De Noor vertrekt in 1910 en overwintert samen met zijn team in de buurt van het Ross-ijsplateau in de Walvisbaai. Op dat zelfde moment is ook de Britse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott bezig met een missie naar de zuidpool. Amundsen heeft echter een voorsprong. Hij bevindt zich 90 kilometer dichter in de buurt van de zuidpool dan zijn concurrent, maar deze heeft echter een snellere route naar de pool. Amundsen moet, om bij de zuidpool te komen, een weg vinden door Trans-Antarctische bergen.

De echte tocht van Amundsen naar de geografische zuidpool begint op 20 oktober 1911. Hij reist samen met Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel en Oscar Wisting en bereikt de zuidpool op 14 december 1911. Robert Falcon Scott bereikt de zuidpool 35 dagen later en vindt op de zuidpool de tent van Amundsen en een aan hem gerichte brief. Het vergaat de Brit en zijn teamleden hierna slecht. Allen overlijden als ze op de terugweg zijn naar hun kamp.

Amundsen laat pas op 7 maart 1912 aan de wereld weten dat hij en zijn expeditieleden de zuidpool hebben bereikt.

Met de Norge naar de noordpool

In 1925 probeert Amundsen per luchtschip de geografische noordpool te bereiken. Hij wordt gesteund door de vermogende James Ellsworth. De eerste poging slaagt niet. In 1925 volgt een tweede poging. Met aan boord onder andere Lincoln Ellsworth, de Italiaan Umberto Nobile en piloot Hjalmar Riiser-Larsen stijgt het luchtschip genaamd de Norge op 11 mei 1926 op vanaf Svalbard. Zestien uur later bereikt het schip de geografische noordpool. De bemanning gooit hierop Noorse, Italiaanse en Amerikaanse vlaggen naar beneden.

Het is mogelijk dat Amundsen de eerste was die ook de geografische noordpool bereikte. Aan de rechtmatigheid van eerdere claims van ontdekkingsreizigers als Frederick Cook en Robert Peary wordt namelijk getwijfeld.

De avontuurlijke Noor sterft in 1928 tijdens een vliegtuigcrash in de Noordelijke IJszee. Dit tijdens een reddingsmissie. Het neergestorte vliegtuig en het lichaam van Amundsen zijn nooit teruggevonden.

Een persoonlijk verslag van Roald Amunden over het bereiken van de zuidpool:

“Op de morgen van 15 december werden wij verwelkomd met mooi weer, ideaal weer om bij de pool aan te komen. Ik weet het niet zeker, maar ik geloof dat ik die dag haastiger heb ontbeten dan de voorgaande dagen en wij kwamen ook wat vlugger de tent uit, ofschoon ik eerlijk moet zeggen dat dit anders ook altijd heel snel gebeurde. Zoals gewoonlijk namen wij onze plaatsen in: de voorloper, Hanssen, Wisting, Bjaaland en de andere voorloper. Tegen de middag hadden wij volgens het bestek 89Â°53′ zuiderbreedte bereikt en daarna spraken wij af om het laatste stuk niet meer te stoppen voordat wij bij de pool waren aangekomen.
Om tien uur ’s morgens was er een lichte bries uit het zuidoosten opgestoken, zodat wij ’s middags de hoogte niet meer konden peilen. Maar het wolkendek was niet erg dicht, af en toe konden wij de zon er vaag achter zien schijnen. De bodemgesteldheid was deze dag een beetje veranderd, zo nu en dan gleden de ski’s heel goed, maar op andere momenten was het oppervlak weer zeer slecht. Ook deze dag liepen wij op dezelfde mechanische wijze als de vorige dag. Wij praatten niet veel, maar wij tuurden wel voortdurend in de verte. Hanssens nek was twee keer zo lang als op andere dagen, hij rekte hem zo ver mogelijk uit om wellicht een millimeter verder te kunnen kijken. Voordat wij vertrokken had ik hem gevraagd zijn ogen zo goed mogelijk te kwijten. Maar hoe hij ook zijn best deed, het enige wat hij zag was de oneindige, gelijkmatige vlakte overal in het rond. De honden snuffelden niet meer en ze toonden ook geen belangstelling meer voor het gebied rondom de aardas.
Om drie uur ’s middags riepen alle hondenmenners tegelijk: ‘Stop!’ Zij hadden de snelheismeters uitvoerig gecontroleerd en nu stonden wij op de berekende afstand – op de zuidpool volgens het bestek. Het doel was bereikt en aan onze reis was een einde gekomen!
Toen ik daar stond had ik niet het gevoel – hoewel ik weet dat het een veel groter effect zou sorteren – dat ik mijn levensdoel had bereikt. Dat zou toch een beetje overdreven zijn. Ik wil liever eerlijk zijn en frank en vrij zeggen dat waarschijnlijk nog nooit een mens zo aan het doel van zijn leven heeft getwijfeld als ik bij deze gelegenheid. Het gebied rondom de noordpool – verdomd nog aan toe – van kindsbeen af was ik gefascineerd geweest door de noordpool en nu bevond ik mij op de zuidpool! Is er een grotere teleurstelling denkbaar? Volgens onze berekeningen waren wij nu dus bij de pool.
Natuurlijk wisten wij allemaal dat wij niet precies op de pool stonden – dat konden wij in die tijd met de instrumenten waarover wij toen beschikten, onmogelijk bepalen. Maar wij waren er zo dichtbij dat de paar kilometer die wij er misschien vandaan waren, van geen enkel belang waren. Wij waren van plan om dit kamp met een straal van 18,5 kilometer te markeren en als dat gebeurd was, mochten wij zeer tevreden zijn over wat wij gepresteerd hadden.
Nadat wij gestopt waren, feliciteerden wij elkaar. Er was alle reden om elkaar te waarderen voor wat wij hadden volbracht, en ik geloof dat juist dit gevoel tot uitdrukking kwam in de stevige hand die wij elkaar gaven. Na deze eerste handeling gingen wij over tot de tweede, de belangrijkste en de plechtigste van onze reis: het planten van onze vlag.
Liefde en trots straalden uit de vijf paar ogen die de vlag aanschouwden, toen deze zich in de frisse bries ontvouwde en boven de pool wapperde. Ik had beslist dat het planten van de vlag – een historische gebeurtenis – door ons allemaal samen zou worden uitgevoerd. Niet één man alleen, nee, dat was het recht van allen die hun leven hadden gewaagd en die elkaar trouw waren gebleven. Dit was de enige manier om mijn vrienden hier op deze eenzame, verlaten vlakte mijn dankbaarheid te betuigen. Ik voelde dat zij dit ook zo opvatten. Vijf ruwe handen die door de vorst waren aangetast, pakten de stok vast, tilden de wapperende vlag op en plantten haar in de sneeuw – de eerste mensen op de geografische zuidpool. ‘Wij planten deze vlag op de zuidpool en geven de vlakte waarop zij ligt, de naam “Koning Haakon VII – landâ!’ Dit korte moment zullen wij die daar toen hebben gestaan, ons hele leven niet vergeten. Lange en officiële plechtigheden leert men in deze gebieden af – hoe korter hoe beter!