Roald Amundsen: de laatste Viking

De Noor Roald Amundsen (1872-1928) is een van de bekendste ontdekkingsreizigers van de twintigste eeuw, en een van de grootste aller tijden. Amundsen exploreerde met name de Poolgebieden en bereikte op 14 december 1911 als eerste mens de Zuidpool.

De nieuwste biografie van deze wereldverkenner is The Last of the Vikings van Stephen R. Bown, dat verscheen in 2012. Deze meeslepende levensbeschrijving van Amundsen, die met name ingaat op zijn ontdekkingstochten, is nu ook in Nederlandse druk verschenen bij uitgeverij Ad Donker.

Aan het begin van de twintigste eeuw waren veel lang onbekend gebleven gebieden inmiddels ontdekt, zoals Afrika, Amerika, het Amazonegebied, en Tibet. Elke oceaan was inmiddels bevaren en elke woestijn doorkruist. Onontdekt waren nog de Noordwestpassage, de Noordpool en de Zuidpool. Deze drie trofeeën werden binnen een tijdsbestek van 25 jaar door één man binnengesleept: Roald Amundsen.

Societyrubriek

Roald was een gedreven publiciteitszoeker. Hij liep het complete lezingencircuit af en vertelde daar zo spannend mogelijk verhalen over zijn reisavonturen. Verder zorgde hij ervoor dat hij veel publiceerde over zijn reizen. Een kijkje in de archieven van de New York Times tussen 1903 en 1928 levert maar liefst 400 artikelen van Amundsen op, variërend van…

“…overdreven lofzangen op zijn prestaties, vermelding van zijn onderscheidingen, ordetekens en eervolle vermeldingen, en aankondigingen van zijn aanstaande lezingen tot nieuws over zijn mening over wereldgebeurtenissen en bijzonderheden van zijn toekomstplannen. Sommige stukken zouden niet hebben misstaan in de societyrubriek (…) Amundsen schreef over zijn verrichtingen met een droge humor vol zelfrelativering, gespeend van de nationalistische retoriek en pendante quasi-filosofietjes, het valse gemoraliseer en de oppervlakkige zelfbespiegelingen waar zoveel andere ontdekkingsreizigers van die tijd zich aan te buiten gingen. Zijn toon was vaak ironisch of doelbewust shockerend; hij was een natuurlijk verteller die gniffelde om zijn eigen verhalen.” (xvii)

Verweerde oude man

Op 18 juni 1928 begon Amundsen aan een vliegreis om de Italiaanse ontdekkingsreiziger Umberto Nobile op te sporen, maar het vliegtuig waarin hij en zijn bemanning zaten is – ondanks een uitgebreide zoekactie in 2009 – nooit teruggevonden. De tweedekker stortte vermoedelijk neer in de Noordelijke IJszee.

Een half jaar na Amundsens verdwijning riep Noorwegen 14 december, de dag waarop Amundsen zeventien jaar eerder de Zuidpool bereikte, uit tot nationale feestdag: de Zuidpooldag. Diezelfde maand, in december 1928, verscheen in het blad Popular Science Monthly een lyrisch in memoriam waaraan Amundsen zijn bijnaam ‘The Last of the Vikings’ dankt, geschreven door Boyden Sparks:

“Amundsen! Alleen de naam al draagt het lied van de arctische winden in zich; het mysterie van de witte plekken op aarde. Van alle mensen had alleen hij op beide bevroren uiteinden van onze draaiende wereld gestaan. Vanaf zijn jongensjaren was zijn leven gewijd aan de eenzame ongebaande paden van de poolstreken en toen hij als verweerde oude man met brullende motoren de witte stilte in ging op een gevleugelde reddingstocht, was het zijn geliefde land van de sneeuw dat hem uiteindelijk opeiste. Zelfs nu, terwijl Byrd en Wilkins zich een weg banen naar Antartica, is het nog altijd de geest van Amundsen die hen leidt.” (311)