Toen Samuel Henzi in 1749 als leider van een samenzwering tegen de oligarchische regering in Bern onthoofd was, vluchtte zijn weduwe met haar kinderen naar de Nederlanden. Haar oudste zoon, Rudolf Samuel Henzi, geboren in Bern in 1731, kwam in dienst van stadhouder Willem V in Den Haag. Hij werd hoofd van de school die hogere ambtenaren opleidde.
Henzi logeerde bij een kunstenaar midden in Parijs, aan de linkeroever van de Seine. Het leven op straat had zijn belangstelling. Hij deed verslag van alles wat er om hem heen gebeurde. Zo kon hij vanuit zijn raam zien hoe de bakker naast hem werd gemolesteerd door hongerige Parijzenaars. In Parijs ontstond gebrek aan alles, vooral aan gemunt geld. Daardoor kwam er een ware jacht op zilveren schoengespen, die men kon omsmelten tot munten. Belastingen waren hoog. Smokkelaars verzonnen allerlei listen om die te ontduiken. Zo hadden wijnsmokkelaars buizen onder de tariefmuur van de stad aangelegd om wijn in een reservoir binnen de muren te laten stromen. Helaas, een leiding knapte en de wijn kwam terecht in de waterleiding, zodat er wijn stroomde uit de fonteinen.
Henzi had gematigde politieke opvattingen. Hij ergerde zich aan het gedrag van bepaalde radicale revolutionairen, zoals Danton, die hij uitmaakte voor:
“oproerkraaier, rijp voor het gekkenhuis.”
Na zijn terugkeer uit Parijs bleef Henzi brieven schrijven aan de stadhouder, ook nadat Pichegru met de Fransen in 1794/95 de Republiek veroverd had. De stadhouder vluchtte op 18 januari 1795 naar Engeland. De Bataafse Republiek werd uitgeroepen. Toen Henzi ontslagen was uit de dienst van de stadhouder, vluchtte hij naar Zwitserland, omdat hij van spionage voor de stadhouder beschuldigd werd. Vanuit Neuchâtel, Nyon en Bazel schreef hij brieven naar de stadhouder in Hampton Court. Deze brieven bevinden zich in het Koninklijk Huis Archief in Den Haag. In Nyon logeerde hij bij zijn broer; in Bazel nam hij zijn intrek bij zijn vriend, de etser Christian von Mechel.
In deze brieven gaf Henzi een verslag van wat hij hoorde over het verloop van de Eerste Coalitieoorlog en de besprekingen voorafgaand aan de Vrede van Bazel.
De prins werd ook door hem geïnformeerd over de faits divers in Den Haag, zoals het ongeluk dat secretaris Van der Goes overkwam. Tijdens het vuurwerk ter gelegenheid van de sluiting van het Verdrag van Den Haag in 1795, verbrijzelde één van de vuurpijlen een ruit waarachter de secretaris zich bevond en verwondde hem ernstig aan een oog. De reactie van Henzi:
“Hopelijk kan de ruit vervangen worden”.
In 1797 keerde hij terug naar de Bataafse Republiek om zich te ontfermen over zijn bezittingen die geconfisqueerd dreigden te worden. Hij ging wonen in zijn huis in Rijswijk, waar hij overleed in 1803. Henzi werd begraven in de Gereformeerde Kerk aldaar. Zijn graf werd in 1920 geruimd.
Willem V schreef nooit een brief terug.
~ Marga Nooren & Ben Weeber
Marga Nooren studeerde Franse taal- en letterkunde aan de Kath. Universieit Nijmegen en werkte 27 jaar als docente Frans aan dezelfde HAVO/VWO als Ben Weeber, die geschiedenis studeerde aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds hun pensionering werken ze een dag per week samen aan het bestuderen van oude manuscripten. Voor reacties n.a.v. dit artikel kunt u mailen naar [email protected]
