Eind april 1547 behaalde keizer Karel V nabij Mühlberg, een stadje in de huidige Duitse deelstaat Brandenburg dat destijds deel uitmaakte van het keurvorstendom Saksen, een klinkende overwinning op de troepen van het Schmalkadisch Verbond, een alliantie van protestantse vorsten en steden die het oneens waren met het katholiek religieus beleid binnen het Heilige Roomse Rijk.
Een kijk op wat voorafging
Op 31 oktober 1517 spijkerde de augustijner monnik Maarten Luther (1483-1546) afschriften van zijn brieven aan aartsbisschop Albrecht van Brandenburg en de bisschop van Mainz op de deur van de slotkerk van Wittenberg waarin hij met 95 stellingen en in niet mis te verstane bewoordingen de handel in aflaten en de wantoestanden binnen de katholieke kerk aangeklaagde. Zijn visie over een rechtvaardiger geloofsbelijdenis in harmonie met de Bijbel verspreidde zich razendsnel en verstoorde algauw de religieuze en politieke orde in de overwegend katholieke Staten van Europa.
De verdere gebeurtenissen
De daaropvolgende jaren namen de spanningen tussen katholieken en protestanten alleen maar verder toe en werd de verhouding tussen beiden ronduit vijandig. Om zich te beschermen tegen mogelijke aanvallen van katholieken verenigden veel protestants gezinde vorstendommen en vrijsteden in het Heilig Roomse Rijk zich in militaire allianties. Zo ook Filips van Hessen (1504-1567) die samen met keurvorst Johan Friedrich van Saksen (1503-1554) in 1531 de Schmalkadische Bond oprichtte. Toen mettertijd steeds meer steden en protestanten zich bij het verbond aansloten, besloot keizer Karel V om militair in te grijpen. Het was het begin van wat later in de geschiedenisboeken omschreven werd als de Schmalkadische Oorlog.
Verloop en gevolgen
De eerste schermutselingen tussen beide partijen vonden reeds plaats in de zomer van 1546. Het was evenwel pas een jaar later dat keizer Karel erin slaagde om in een veldslag nabij Mühlberg de protestantse troepen van de Schmalkadische Bond definitief te verslaan.
In de vroege ochtend van 24 april 1547 overvielen de Spaanse soldaten en huurlingen van Keizer Karel bij verrassing het tentenkamp van Johan Friedrich, de Saksische keurvorst. De weinige schildwachten namen bij het zien van de horde aanstormende Spanjaarden de vlucht, hetgeen de verwarring en chaos bij de protestantse troepen die bovendien sterk in de minderheid waren, alleen maar groter maakte. Enkele protestantse edellieden probeerden nog het tij te keren door alsnog heftig weerstand te bieden, maar toen hun keurvorst Johan Friedrich door een sabelhouw gewond raakte en gevangen werd genomen, was het pleit beslecht. De gevechten mondden uit in een klinkende overwinning voor het leger van keizer Karel. De protestantse nederlaag bij Mühlberg betekende het einde van de Schmalkadische Bond en toen enkele weken later op 19 mei het laatste protestantse bolwerk Wittenberg zich eveneens overgaf, kwam hiermee ook een einde aan de oorlog.
Na deze oorlog riep keizer Karel op 15 mei 1548 in Augsberg de Rijksdag bijeen. Daar droeg hij per keizerlijk decreet de verslagen protestantse vorsten en edellieden op om het katholieke geloof opnieuw te omarmen en al de sacramenten na te leven. In praktijk veranderde er echter weinig en bleef het decreet een dode letter. De opgang van het protestantisme als nieuwe stroming binnen het christendom was immers al lang niet meer te stuiten.
En verder…
De overwinning in Mühlberg van Karel V op de protestanten werd reeds het jaar daarop in 1548 op doek vereeuwigd door de Italiaanse kunstschilder Titiaan (ca. 1490-1576). Het schilderij met zijn imposante afmetingen van 335 bij 283 centimeter vormt één van de meest indrukwekkende blikvangers van het “Museo Nacional del Prado” in Madrid.
Ook interessant: Het Schmalkaldisch Verbond (1531-1547)
…of: Karel V – Koning van Spanje en Rooms-Duitse keizer
…of: Nederlandse paus zocht steun bij Erasmus in strijd tegen Luther
