Soennieten en soennisme – Grootste hoofdstroom van de islam

Het soennisme is, naast het sjiisme, een van de twee hoofdstromen van de islam. Daaronder valt de islam uiteen in tal van andere stromingen en bewegingen. Wat is het soennisme en wat zijn de kenmerken van dit type islam?

De soennitische islam is met name dominant in het Midden-Oosten (behalve Iran), Noord-Afrika, Indonesië en Azië (behalve in onder meer Oman). Ongeveer 85 à 90 procent van de moslims wereldwijd, dus ook die in Europa, rekent zichzelf tot het soennisme. Het sjiisme domineert vooral in Iran.

De term soennisme: betekenis en herkomst

Soenna is een Arabisch woord voor traditie of gewoonte. Voor soennieten is navolging van het leven van Mohammed (ca.570-632) belangrijk. Belangrijke religieuze bronnen zijn de Koran, de Hadith (overleveringen van Mohammed), de sahaba (de tradities rond de tijdgenoten van Mohammed) en de Qiyaas (‘analogie’).

Het soennisme is ontstaan na de dood van Mohammed in 632. Er ontstond een strijd tussen volgelingen van Mohammeds neef/schoonzoon Ali en aanhangers van de kaliefen. De soennieten volgden de kaliefen na, van wie de eerste Aboe Bakr (573-634) was, Mohammeds schoonvader. De sjiieten volgden Ali en diens opvolgers. Beide groepen, soennieten en sjiieten, kwamen tot stand in de periode 660-700.

De soennieten gaan ervan uit dat Mohammed tijdens zijn leven geen opvolger aanwees, en evenmin richtlijnen gaf over hoe een opvolger bepaald diende te worden. De strijd ging tussen aanhangers van Mohammeds neef en schoonzoon Ali en die van de kaliefen. De soennieten zijn volgelingen van de laatsten.

Richtingen binnen het soennisme

Het soennisme bestaat uit vier zogeheten rechtsscholen (lees: richtingen):

• Hanafieten (vooral in Turkije, Pakistan, India, Afghanistan, Egypte en West-Afrika)
• Malikieten (vooral in Noord- en West-Afrika)
• Hanbalieten (vooral op het Arabisch schiereiland). De behoudende substromingen salafisme cq. wahabisme (dominant in Saudi-Arabië) behoren tot de hanbalistische stroming van het soennisme.
• Sjafi’ieten (vooral in Maleisië en Indonesië)

Hoofdkenmerken van het soennisme

Het soennisme onderscheidt zich van het sjiisme – naast het feit dat sjiieten alleen de afstammelingen van Mohammed als kalief erkennen, wat de soennieten verwerpen – op vooral de volgende punten:

1. 

   Het geloof in Al-Mahdi (een soort messias/verlosser, de twaalfde imam) verschilt. Soennieten geloven dat deze zal verschijnen voor het eind der tijden. De sjiitische moslims, onder wie de alevieten en de twaalvers, geloven specifieker dat de Mahdi, in de persoon van Mohammed al-Mahdi (de twaalfde imam) leeft en zich schuil houdt sinds het jaar 874. Hij is niet zichtbaar voor mensen, maar is wel aanwezig in de dagelijkse realiteit. Een gelovige kan hem dan oom om hulp vragen. Als het eind der tijden aanbreekt, zou Al-Mahdi opnieuw verschijnen en voor oprechte gelovigen breekt dan, aldus het sjiisme, een tijd van vrede aan die zeven jaar zal duren.
2. De functie en rol van de imam verschilt. Soenieten zien de imam als puur de leider van het vrijdagse gebed in de moskee. De imam mag de Koran niet (her)interpreteren. Vrijwel iedereen kan binnen het soennisme imam worden, als die persoon de Koran en overgeleverde teksten maar letterlijk interpreteert. De rol van de imam bij de sjiieten is groter en vrijer. De imam mag de Koran wel herinterpreteren. Ook mogen gelovigen bij sjiieten hun eigen imam kiezen.
3. Sjiieten zijn doorgaans toleranter dan soennieten ten aanzien van geloofsverschillen met andersdenkenden, zoals mede-moslims, andersgelovigen (christenen of Joden) of niet-gelovigen. Sjiieten aanvaarden andersdenkenden doorgaans makkelijker dan soennieten.
4. Rol van de sharia. De sharia is in het soennisme belangrijker dan in het sjiisme, vanwege de letterlijke interpretatie die het soennisme voorstaat.
5. Regels rond belasting (zakat), één van de vijf zuilen van de islam. De sjiieten houden hier eigen regels op na.
6. Sjiieten vieren, anders dan soennieten, het Ashura-feest en bepaalde sjiieten (onder meer uit Pakistan) bezoeken niet alleen Mekka als bedevaartsoord, maar ook Karbala in Irak. Tijdens het Ashura-feest wordt de martelaarsdood van Imam Hussain herdacht tijdens de Slag bij Karbala in 680.

Boek: Boeken over de islam

Bronnen ▼