Het Meertens Instituut heeft donderdag een zogenaamde Uitleenwoordenbank gelanceerd. Hiermee is te onderzoeken welke Nederlandse woorden door andere talen zijn overgenomen. De database bevat informatie over meer dan meer dan 18.000 ‘uitleenwoorden’.
“Er staan nog meer woorden in. En er is een hele applicatie omheen gebouwd, zodat je allerlei zoekmogelijkheden hebt en de resultaten op verschillende manieren kunt visualiseren.”
Volgens taalkundige Sara Budts, verantwoordelijk voor de technische realisatie zijn veel mensen zich er wel van bewust dat het Nederlands woorden heeft geleend uit andere talen. Dat het Nederlands ook woorden heeft uitgeleend is volgens haar veel minder bekend.
“Die woorden geven veel inzicht in de cultuurhistorische relaties tussen gebieden.”
De website is zowel geschikt voor wetenschappers als algemeen geïnteresseerden. Voor die laatste groep ontwierp Budts een eenvoudig zoekmenu. Hier kan een Nederlands woord ingetikt worden, bijvoorbeeld molen, en dan krijg men te zien dat dit onder andere aan het Zweeds is uitgeleend als mölla. Het Indonesisch heeft molen en het Creools-Engels van de Maagdeneilanden mula.
Interessant voor taalkundigen en historici
Voor wetenschappers is een geavanceerd zoekmenu toegevoegd. De Uitleenwoordenbank is niet alleen interessant voor taalkundigen, maar ook voor bijvoorbeeld historici. Zij kunnen zoeken op periode of op woordveld. Zo heeft het Russisch veel Nederlandse woorden uit de scheepvaart, terwijl het Japans veel Nederlandse wetenschapstermen heeft. Het Indonesisch heeft woorden uit meerdere domeinen overgenomen en heeft daardoor de meeste Nederlandse woorden.
De Uitleenwoordenbank is vrij compleet, maar nog niet voor alle talen. Dat heeft te maken met de stand van onderzoek. Naar de creooltalen in Suriname is bijvoorbeeld nog niet veel onderzoek gedaan. Nicoline van der Sijs:
“Terwijl de taalcontactgeschiedenis van dit gebied juist heel interessant is. Hier hebben Nederlanders lang gewoond en was iedereen altijd meertalig, waardoor allerlei contacttalen zijn ontstaan. Hopelijk komt er meer onderzoek naar deze talen.“
De oudste uitleenwoorden zijn te vinden in een oud-Franse tekst. In het Vie de Saint Alexis uit 1050 wordt in versvorm het leven beschreven van de Heilige Alexis die leefde in de vijfde eeuw. Hierin komen woorden voor als herberg (héberge), kamerling (chambellan) en rijk (riche).
Boek: Nederlandse woorden wereldwijd – Nicoline van der Sijs
Website: Uitleenwoordenbank
