Vijftig jaar na de inauguratie van Richard Nixon

Het was een onwaarschijnlijke comeback en de opmaat naar een nog spraakmakendere neergang: precies vijftig jaar terug, op 20 januari 1969, werd Richard Nixon geïnaugureerd als de 37ste president van de Verenigde Staten. Diezelfde Nixon had in 1960 met een carpaccio-dun verschil de race om het presidentschap verloren van John F. Kennedy, en nadat hij in 1962 ook de strijd om het gouverneurschap van zijn thuisstaat Californië had verloren, wist iedereen dat het gedaan was met de politieke carrière van Tricky Dick. Ook Nixon zelf, overigens, die in een moment van verstandsverbijstering en frustratie de verzamelde pers toebeet:

‘You won’t have Nixon to kick around anymore!’

Hoe kon Nixon dan alsnog president worden? Om te beginnen door dwars tegen de wens van zijn vrouw Pat in te besluiten nogmaals een gooi te doen naar het ambt, door gebruik te maken van een richtingenstrijd in de Republikeinse Partij – waarin de conservatieve vleugel van Ronald Reagan tegenover de liberale oostkust-vleugel van gouverneur Nelson Rockefeller stond – en het redelijke midden te representeren. Door een Southern Strategy te ontwikkelingen die Democraten in de racistischere zuidelijke staten probeerde te paaien, Democraten die de Civil Rights Act van president Johnson maar moeilijk konden verkroppen. Door te profiteren van de verzwakte Democraten, die met vice-president Hubert Humphrey een zwakke kandidaat hadden geselecteerd nadat Johnson had besloten zich niet verkiesbaar te stellen. Bovendien was er grote onvrede over de wijze waarop Johnson omging met de Vietnamoorlog, hét dominante thema in de cultuuroorlog.

En ja, Dick zou niet Tricky zijn, als ongegeneerd vuil spel niet ook een rol had gespeeld. Hoewel Nixon het altijd ontkend heeft, werd een paar jaar terug duidelijk – dankzij nieuw opgeduikelde documenten – dat Nixon achter de schermen een campagne had aangestuurd om de Vietnamese vredesbesprekingen te saboteren, niet omdat hij tegen het beëindigen van de oorlog was, maar omdat hij vreesde dat succesvolle vredesonderhandelingen Humphrey net het benodigde zouden kunnen geven. Nixon wilde zélf de president zijn die Amerika ‘eervol’ uit het moeras van Vietnam zou trekken.

Inmiddels weten we hoe het met Nixon is afgelopen. Na Watergate werd Nixon de eerste president die het ambt moest neerleggen om aan afzetting te ontkomen. Dat was in zijn tweede ambtstermijn, op 8 augustus 1974. Sindsdien is er, zeker na Nixons overlijden in 1994, sprake geweest van herwaardering en afwaardering, deels afhankelijk van het politieke tij. De laatste tijd wordt Nixon weer veelvuldig gememoreerd dankzij Donald Trump, die mogelijk (hopelijk) de tweede president zal worden die het ambt zal moeten neerleggen wegens schandalen.

Trump is echter een eendimensionaal figuur, een stripfiguur, vergeleken bij de veel complexere Nixon. Een deel van de blijvende fascinatie met Tricky Dick is juist op dat complexe karakter terug te voeren. Een groot politiek talent, met immense mogelijkheden, een in armoe opgegroeide knokker die zich verbeten een weg naar boven had geklauwd, enkel om zichzelf daar dankzij even grote karakterfeilen (paranoia!) te gronde te richten. Voor een romanschrijver volgt daar de vraag uit: hoe kan zoiets gebeuren? Hoe wordt iemand his own worst enemy? Hoe functioneert zo’n hoofd? En wat zegt die menselijke dimensie van Nixon ons over onszelf? En om het persoonlijker te maken: wat vertelt hij mij over mij? Want ja, we hebben allemaal wel een beetje Nixon in ons. En sommigen van ons zelfs wat meer dan ons zal bevallen.

~ Auke Hulst
Auke Hulst is auteur van de historische roman Zoeklicht op het gazon. Hierin onderzoekt hij de mysterieuze verdwijning van vicepresident Richard Nixon in 1960 en beschrijft hij hoe karakters van invloed zijn geweest op de loop van de geschiedenis van de Amerikaanse politiek.

Boek: Zoeklicht op het gazon – Auke Hulst
Ook interessant: Richard Nixon, een gevaarlijke gek?

Speech van Richard Nixon tijdens zijn inauguratie: