Wanneer iemand zich niet laat ompraten in een gesprek, houdt diegene ‘voet bij stuk’. Hetzelfde wordt gezegd over een persoon die niet afwijkt van zijn of haar plan. De herkomst van deze uitdrukking is onduidelijk.
Duidelijk is wel dat de zegswijze al sinds de zestiende eeuw voorkomt. Zo gebruikte taalgeleerde en dichter Cornelis Kiliaan (1529-1607) de woordcombinatie bijvoorbeeld. Hij schreef echter ‘stek’ in plaats van ‘stuk’. Dezelfde woordkeuze gebruikte zijn tijdgenoot en dichter A. Poirters in zijn boek Het Masker van de wereldt afgetrocken. Een fragment:
“Den oprechten toetssteen dan vande waraghtighe, ende goetjonstighe vrinden is teghenspoet; die dan voet by steck houdt die moght ghy vrijlijck voor eenen vrindt teeckenen”
Variant
In de loop der tijd zijn er verschillende varianten van de uitdrukking ontstaan. Zo schreef de achttiende-eeuwse Nederlandse dominee en neerlandicus Carolus Tuinman bijvoorbeeld:
“…voet tegen voet zetten en niet te rugge wyken van het voorgeschreven perk.”
De bekende taalkundige F.A. Stoett haalt deze variant ook aan in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) en wijst hierin op de betekenis van ‘zich schrap zetten’.
Er zijn nog veel meer uitdrukkingen waarin de voet voorkomt. Enkele bekende voorbeelden:
- Op staande voet (direct)
- Iemand iets voor de voeten werpen (iemand iets verwijten of ergens van beschuldigen)
- Met iemand op een goede voet staan (vriendschappelijk met iemand omgaan)
- Zich uit de voeten maken (ervandoor gaan of vluchten)
- Een wit voetje bij iemand halen (in de gunst proberen te komen van iemand)
Bronnen ▼
-Nederlandse spreekwoorden spreuken en zegswijzen – K. ter Laan
