Wet van Murphy – Betekenis, voorbeelden & korte geschiedenis

De Wet van Murphy komt als eponiem in de media en in het taalgebruik regelmatig voorbij. Wat houdt de wetmatigheid van de Wet van Murphy precies in? Wat is de betekenis van deze wet? En wat zijn typische historische voorbeelden van hoe de Wet van Murphy werkt? Een korte geschiedenis van het ontstaan en de betekenis van de bijzondere wet.

Andere namen van soortgelijke wetten die in omloop zijn voor de ‘Wet van Murphy’ zijn de Wet van bedrog, Wet van Finagle, de Vierde (niet-bestaande) wet van de thermodynamica of de Wet van Sod.

Wat houdt de Wet van Murphy in?

De Wet van Murphy is de overtuiging dat wat er verkeerd kan gaan, ook daadwerkelijk verkeerd gaat. Of, in de Engelse woorden die in de geschiedenis veelvuldig geciteerd zijn:

“If anything can go wrong, it will go wrong…” – Als iets verkeerd gaat, zal het ook verkeerd gaan

Gaat er dus één ding verkeerd, dan loopt alles in het honderd. Door veel mensen wordt de Wet van Murphy gelinkt aan de Amerikaanse ruimtevaartdeskundige Edward A. Murphy (1919-1990). Deze technicus zou in 1949 – in de tijd van de Koude Oorlog -, nadat een collega een draadje verkeerd had aangesloten al scheldend en tierend gezegd hebben:

“If there is any way to do it wrong, he’ll find it!!”

De projectleider, George Nichols, die allerlei wetmatigheden bijhield en dit vernam, noteerde het voorval in zijn notitieboekje als Murphy’s Law. Het voorval zou gebeurd zijn tijdens een onderzoek naar het effect van G-krachten op het menselijk lichaam, op de Wright-Patterson Air Force Base in Ohio. Hierbij werden tijdens in 1948 en 1949 gehouden proeven, bekend als het Viking-project van de NASA, onder meer chimpansees ingezet om onderzoek te doen naar de gevolgen van G-krachten.

Hoe de Wet van Murphy algemeen bekend werd

Het bovenstaande verhaal over Edward Murphy als bedenker is overgeleverd via diens zoon Robert Murphy. Andere medewerkers kwamen met een andere lezing, zoals de bij het team betrokken testpiloot John Paul Stapp. Volgens hem had Murphy iets anders gezegd, in de zin van ‘Als het kan gebeuren, dan gebeurt het’. Uiteindelijk was het een persconferentie in 1949 naar aanleiding van de ruimtetesten, die ervoor zorgde dat ‘Murphy’s Law’ bekend werd onder een groot publiek. De eerdergenoemde testpiloot Stapp, die samen met projectleider George Nichols bij de persconferentie aanwezig was, sprak tijdens dit publieke optreden over Murphy’s Law dat bij tests rond G-krachten rekening gehouden diende te worden met alles wat fout kon gaan. Kun je alle risico’s vervolgens uitsluiten, dan beperk je de gevaren cq. mislukkingen tot een minimum.

Later heeft Edward Murphy aangegeven dat hij helemaal niet blij was als zogenaamde ‘uitvinder’ van Murphy’s Law te zijn betiteld. Hij vond de vertolking van de wetmatigheid, waarbij alles vervloekt zou zijn niet juist. Maar eerder ergerlijk en aanstootgevend.

Was Murphy wel de eerste?

Zeker is dat Edward Murphy niet de eerste was die de aan hem toegeschreven wetmatigheid vertolkte of vertolkt zou hebben. Zo is er een uitspraak bekend van de Amerikaanse politicus Alfred Holt (1829-1911) uit 1877, die vertaald luidt:

“Het blijkt zo te zijn dat alles wat er op zee fout kan gaan, vroeg of laat ook inderdaad fout zal gaan.”

Holt zei dit in het verband met de scheepsbouw. Scheepsmachines moesten zo simpel mogelijk gebouwd worden, zodat de opvarenden een defecte machine altijd gemakkelijk kon repareren. Dit voorkwam dat het van kwaad tot erger ging. Er zijn anderen die wijzen op de jaren 1930 als herkomstperiode van Murphy’s Law. In die tijd was de Amerikaanse marineofficier J. Murphy actief in een educatieve stripreeks over de US Navy, waar hij verantwoordelijk was voor de aankoop van vliegtuigen voor vliegdekschepen. Deze stripfiguur zei wel eens:

“If an aircraft fitter on one of our carriers can re-install a serviced component wrongly, then one day he will.” – Als een vliegtuigmonteur op een van onze vliegtuigen een onderdeel verkeerd kan installeren, dan zal hij dat op zekere dag doen

Tenslotte doen er nog andere verklaringen de ronde, zo lezen we op Ensie.nl. Zo menen enkele etymologen dat Murphy moet duiden op Benjamin Disraeli (1804-1881), de adviseur van koningin Victoria, die ooit het volgende neerpende (vertaald):

“Wat we verwachten valt zelden voor, wat we het minst verwachten gebeurt meestal…”

Weer een andere mogelijke persoon van wie Murphy’s wetmatigheid afkomstig zou kunnen zijn, is de Britse wiskundige en logicus Augustus De Morgan (1806-1871), die op 23 juni 1866 in een brief schreef:

“Wat ooit kan gebeuren, zal gebeuren.”

Volgens een taalkundige zou het kunnen zijn dat de naam De Morgan in dialect door mensen is opgepikt als De Murphy, wat natuurlijk was vergezocht lijkt. Een laatst mogelijke alternatieve verklaring is het Engels slang (straattaal) voor een Ier. Ieren werden in Engelse straattaal wel aangeduid als Murphy’s, waarbij de term murphy tevens ‘oplichting’ of ‘aardappel’ kon betekenen.

Om een lang verhaal kort te houden: de meeste verklaarders gaan uit van Edward E. Murphy en het jaar 1949 als herkomst van de Wet van Murphy. Deze herkomstbron lijkt gezien de publiciteit die rond het NASA-project ontstond de meest plausibele optie.

Enkele historische voorbeelden van Murphy’s Law

Er zijn tal van kleinere en grotere historische gebeurtenissen en perioden te noemen waarop de wet van Murphy van toepassing lijkt te zijn. Een luguber voorbeeld is de dramatische begrafenis van koning Willem III in 1890, waarop werkelijk alles wat verkeerd kon gaan fout verliep.

Ook de ontwikkelingen in de jaren 1920 en 1930 – van economische crisis, via de opkomst van de NSDAP tot de voortdurende geallieerde onderschatting van de nazi’s – lijken op een Murphy-scenario.

Bronnen ▼