Chris Rachel Spatz
Alberto Giacometti (Borgonova 1901 – Chur 1966) was een Zwitserse tekenaar, schilder en beeldhouwer. Zijn vader, een landschapsschilder, zorgde dat zoonlief al op jeugdige leeftijd over een atelier kon beschikken. Nature morte aux pommes (olie op karton/rond 1915) is de titel van zijn eerste tableautje. Hij werkte later samen met zijn jongere broer Diego, zijn eerste model. In de film Final Portrait (2017) ontdekken we de stille Diego op de achtergrond en maken we kennis met het, wellicht geromantiseerde, moeilijke karakter van Alberto.
Ook zijn moeder, die hij portretteerde, had een positieve invloed op Alberto’s ontwakend kunstenaarschap. Hij boetseerde haar buste. Na zijn studie aan de École des Beaux-Arts in Genève, vertrok hij op 21-jarige leeftijd naar Parijs. Hij werd een leerling van Émile-Antoine Bourdelle aan de Académie de la Grande Chaumière in Montparnasse.
Op zoek naar een eigen stijl
De weergave van het menselijk lichaam is de rode draad door het oeuvre van Giacometti. Soms is bij hem een detail, vaak onder dierlijke of plantaardige vorm, een pars pro toto voor het hele lichaam. Hij gebruikte daarvoor meerdere uitdrukkingsvormen. Werk van Picasso wekte zijn belangstelling voor het kubisme. Zijn ‘Lepelvrouw’ (1927) is er een voorbeeld van. Net zoals Picasso was Alberto geïntrigeerd door etnografische kunst. Ook interesse voor de Egyptische oudheid vergezelde hem zijn hele leven.
In 1929 ontmoette hij de surrealisten met onder andere André Breton en Salvador Dalí. Hij nam deel aan exposities van surrealistisch werk in Europa en de Verenigde Staten. ’De Hangende bol’ (1930) dateert uit die periode. Het werk drukt een erotische impuls uit; de kooi staat voor de plaats waar de handeling plaatsvindt. Streling en insnijding hand in hand. De bol raakt nooit de sikkel. Frustratie? Zijn terugkeer tot het werken met model (1935) werd hem door de surrealisten niet in dank afgenomen. Tussen 1942 en 1944 resideerde hij te Genève, waar hij Annette Arm, zijn model en muze, ontmoette. Ze huwden in 1949. Daarna ving zijn meest creatieve decennium aan.
De man die wandelt
Beeldhouwwerken van Alberto Giacometti herken je vanop afstand. Langgerekte, fragiele lichamen, een en al schijnbare broosheid. Wat overblijft. Wat rest na eindeloos wegschrapen van materie. Van een beeld van dertig centimeter bleef soms een beeldje van tien centimeter over. De werkelijkheid voorbij. Hij gebruikte een armatuur uit ijzerdraad, voorbereid door zijn broer Diego, omwikkelde ze met doek en kluiten gips. Hij gaf het volle en de leegte weer. Het zijn en het niet zijn. Nooit tevreden, soms werk vernietigend en opnieuw beginnend. Niets was ooit af voor hem. L’Homme qui marche (1960 meerdere versies) is pure stilstaande beweging. Naakt en kwetsbaar. Zijn wandelende mannen werden zijn visitekaartje. Een afbeelding van de sculptuur L’Homme qui marche verscheen op de achterkant van een bankbiljet van 100 Zwitserse francs.
Institut Giacometti
Het Institut Giacometti bevindt zich in een schitterend huis in Parijs, het vroegere atelier van decorateur Paul Follot, de ontwerper van het pand. Art nouveau en Art deco omarmen er elkaar. Een groot deel van het originele atelier van Giacometti – tot zelfs een muur toe – is erin ondergebracht. Bij het betreden van het Institut dringt het huis zich ogenschijnlijk op. De bezoeker beseft echter algauw dat het zich ten dienste stelt van de werken van Giacometti. Het verschaft ze ruimte en licht, maar ook een aangename intimiteit.
Giacometti/Sade: Cruels objets du désir (Wrede objecten van verlangen)
Afwisselend worden in het Institut andere accenten van het oeuvre van de kunstenaar belicht; onder andere een tentoonstelling met erotische ondertoon. Giacometti had Sade gelezen. Dat resulteerde in het omzetten van de woorden van de Franse auteur in de creatie van symbolische objecten (1929-1934). De libertijnse adem van Markies de Sade waadde door menig werk van kunstenaars in die periode. Seksuele spanning voorgesteld als een strijd tussen beide seksen. Giacometti stelt penetratie, verkrachting en soms zelfs lustmoord symbolisch voor. Onbewuste seksuele verlangens? Het overbruggen van fantasie en realiteit? Lang voor de ontdekking van Sade kopieerde hij al gewelddadige scènes van religieuze onderwerpen. In elke ruimte van het kunstzinnige huis geeft een bekwame jongedame, indien gewenst, tekst en uitleg.
Alberto Giacometti ontving in 1962 tijdens de Biënnale van Venetië de Grote Prijs van Beeldhouwkunst. Vier jaar later overleed hij ten gevolge van hartfalen. Hij werd begraven in zijn geboorteplaats. De cirkel was rond. De man die wandelt was aangekomen.
Boek: Alberto Giacometti – A Line Through Time
Film over de kunstenaar: Final Portrait
Nog enkele foto’s, door Chris Rachel Spatz gemaakt in het Institut Giacometti
