Naamloos | Historiek

Sovjet-sjtetls in het verre oosten

In het verre oosten van de Russische Federatie ligt een gebied dat de Joodse Autonome Provincie heet, en doorgaans beter bekend is als Birobidzjan, de naam van zijn hoofdplaats. Een blik op het ontstaan van de enige hedendaagse staatkundige-administratieve entiteit, naast Israël, die speciaal voor joden werd opgericht.

De Kerkstraat in Doel op een vroeg-twintigste-eeuwse ansichtkaart. Bron: Waasland.net

België·Boekbesprekingen

In de bres voor de kerktoren

'Heimweeën' van Johan de Vriendt is een boek over (het verzet tegen) de sloop van het Oost-Vlaamse polderdorp Doel, dat plaats moest maken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. Een verhaal over heimwee, erfgoed en het 'ergens willen thuishoren'.

Fragment uit een kaart van Europa in het jaar van de opheffing van het westelijke Romeinse rijk 476, uit Karl von Spruner’s “Historisch-Geographischer Schul-Atlas”, 1874. Rechts, ten noorden van de Zwarte Zee (‘Pontus’) in het huidige Oekraïne staan de (oude) vestigingsgebieden van de Oostgoten en (Krim-)Goten aangeduid.

Middeleeuwen·Oekraïne

De Germanen van de steppe

Voor ze in de vierde eeuw het Romeinse rijk binnentrokken en later in Italië een eigen koninkrijk verwierven, leefden de Oostgoten in de steppen van het oosten van Europa.

Een Werwolf-commando (vermoedelijk in Opper-Silezië, jaar onbekend). Bron: Polityka.

Tweede Wereldoorlog

De Werwolf-organisatie (1944-1946) – ‘Haat is ons gebed!’

In oktober 1944, nadat de Amerikanen Aken hadden ingenomen, liet SS-leider Heinrich Himmler een nazi-guerrillaorganisatie oprichten die in de door de westelijke geallieerde en het sovjet-leger bezette Duitse gebieden zou worden ingezet en ook na een capitulatie en in naoorlogse chaos de strijd moest voortzetten.

Fragment uit een kaart van Europa in 1190, met de gebieden van de oude Pruisen (hier ‘Pruzzen’ genaamd) en de naburige Baltische volkeren, uit Karl von Spruner’s “Historisch-Geographischer Schul-Atlas”, 1874.

Duitsland·Middeleeuwen

Het ‘verdwenen’ volk dat Pruisen zijn naam gaf

‘Pruisen’ en ‘Duitsers’ betekenden in onze contreien lang hetzelfde. Oorspronkelijk waren de Pruisen echter een niet-Duits volk dat aan de Baltische Zee leefde. Wat was dit voor volk, en hoe raakte de naam ervan verstrengeld met Duitsland?

Dokwerker en lading medische UNRRA-hulpgoederen voor Tsjechoslowakije in een Britse haven. Bron: Netwerk Oorlogsbronnen.

Europese geschiedenis·Politieke geschiedenis·Tweede Wereldoorlog

Noodhulp op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog

Onder de vele hulporganisaties die in het na-oorlogs Europa neerstreken zat de United Nations Relief and Rehabilitation Administration (UNRRA). De organisatie moest ook als blauwdruk dienen voor de nog op te richten Verenigde Naties.

Boeren doen voorjaarswerk op een veld nabij Dortmund omstreeks 1955. In Henry Morgenthau’s visie voor het nieuwe, naoorlogse Duitsland zou de fabriek op de achtergrond niet langer mogen bestaan. Bron: nalatenschap van Helmut Orwat, via LWL Medienzentrum für Westfalen

Duitsland·Politieke geschiedenis·Populair·Tweede Wereldoorlog

‘Voorgoed voorkomen dat Duitsland een derde wereldoorlog start’

De Amerikaanse federale minister van financiën Henry Morgenthau was na de Tweede Wereldoorlog voor een 'harde' vrede en een collectieve bestraffing. Met het naar hem vernoemde Morgenthau-plan wilde hij definitief voorkomen dat Duitsland ooit een Derde Wereldoorlog zou beginnen.

Russische kinderen voor wegwijzers met verduitste plaatsnamen, noordwest-Rusland,

Duitsland·Polen·Rusland·Tweede Wereldoorlog

Generalplan Ost – ‘Levensruimte in de oost-kolonies’

Wat als de nazi’s de Sovjet-Unie hadden verslagen? De vraag lijkt iets voor zogeheten ‘alternatieve geschiedenis’. Het eerste halfjaar na de inval van nazi-Duitsland en zijn bondgenoten in de Sovjet-Unie op 22 juni 1941 was de instorting van de unie echter alles behalve hypothetisch. De nazi’s hadden ook uitgewerkte plannen klaarliggen voor het ontmantelen van de verslagen Sovjet-Unie en de

De slag bij de Kasselberg van 23 augustus 1328 op een geromantiseerde Franse tijdschriftgravure uit 1886.

België·Middeleeuwen

De Kerelopstand in Vlaanderen (1323-1328)

De Kerelopstand of opstand van Kust-Vlaanderen duurde van najaar 1323 tot zomer 1328. Net als de noodlottige veldslag bij Kassel is de episode lang niet zo bekend als de grote Vlaamse Opstand van 1297-1305 en vooral de legendarische Guldensporenslag van 1302. Desondanks komen de oorzaken van de Kerelopstand voort uit de nasleep van de Guldensporen-opstand.

Leden van een ‘groene’ boerenmilitie. Bron: RTH Real Time History

Oekraïne·Rusland

De ‘groenen’ in de Russische burgeroorlog

Zo’n honderd jaar geleden brak in de Russische provincies Tambov en Voronezj een anticommunistische boerenopstand uit die gezien wordt als het hoogtepunt van de zogenaamde ‘groene beweging’.

Wolga-Duitse boerenfamilie ergens in het begin van de twintigste eeuw (locatie en maker onbekend)

Duitsland·Rusland

De verloren heimat aan de Wolga

Ooit vond men rond de Russische stad Saratov aan de Wolga talrijke plaatsen met weinig Russisch klinkende namen als Hassenbach, Lindenau, Langenfeld en Unterdorf. Er was zelfs een dorp dat Zürich heette. Eeuwenlang leefden er inderdaad Duitsers aan de middenloop van de Wolga. Een blik op hun verhaal.

Fragment uit een kaart van Europa in de tijd van de Karolingers (752-911) met uiterst rechts de gebieden van de Magyaren, uit Karl von Spruner’s “Historisch-Geographischer Schul-Atlas”, 1874

Middeleeuwen

Komen de Hongaren uit Centraal-Azië?

Tijdens de recente heisa rond uitspraken over de al dan niet bedreigde raciale eigenheid van het Hongaarse volk viel op sociale media wel eens het commentaar dat de Hongaren nochtans zelf uit Centraal-Azië afkomstig zijn. Klopt dit?

Zicht op de nederzetting Novo-Archangelsk (het huidige Sitka), de hoofdplaats van Russisch Alaska van 1808 tot 1867, in 1837 door Alexander Olgin (Bron: staatsarchief van de Russische zeemacht, publiek domein).

Amerikaanse geschiedenis·Rusland

Alaska, Ruslands enige overzeese kolonie

Op zaterdag 14 augustus 1784 meerden twee Russische zeilschepen, de Tri Svjatitelja (‘de drie heiligen’) en de Svjatoi Simeon (Sint-Simon), aan in een fjord op het eiland Kodiak voor de zuidkust van Alaska. Aan boord zaten naast expeditieleider Grigori Sjelichov zo’n honderddertig trappers (pelsjagers), kolonisten en bannelingen. De opzet van de hele onderneming: een permanente Russische nederzetting op het eiland

Oogsten in het Belgische Merelbeke, 1951

België·Boekbesprekingen

Hoe beter was ‘vroeger’?

Er wordt weleens gezegd dat het de goede oude tijd was, maar klopt dat wel? Dat is de centrale vraag die de Belgische heemkundige Veerle Maebe in haar uitstekende en vlot geschreven boek beantwoordt op grond van talrijke getuigenissen en verhalen van mensen die nog actieve, persoonlijke herinneringen aan die wereld hebben.

Geromantiseerde Franse tijdschriftgravure van het voormalige Ottomaans-Egyptisch fort van Sagallo (jaar en maker onbekend). In het fort staat een Russisch-orthodoxe kapel.

Afrika·Religieuze geschiedenis·Rusland

Sagallo, Ruslands bijna-kolonie op de Somalische kust

In 1889 probeerden enkele Russen vlakbij de baai van Tadjoura aan de noordelijke Somalische kust een Russische kolonie te stichten. Het verhaal van een experiment dat ongeveer één maand duurde.

Leden en bestuurders van de joodse commune Красный пахарь (Russisch voor ‘rode landarbeider’) in het noorden van de Krim, omstreeks 1929. ©Foto : Le Courrier du Maghreb et de l’Orient.

Oekraïne·Rusland

Een joods thuisland op de Krim

Tientallen jaren voor de oprichting van Israël werd geëxperimenteerd met een joods thuisland… op de Krim, toen deel van de jonge Sovjet-Unie. Een duik in een (half-)vergeten stuk joodse- en sovjet-geschiedenis.

De grootmoefti van Jeruzalem Hajj Amir al-Hoesseini bij een bezoek aan een opleidingskamp van de Bosnische Handschardivisie in Silezië, november 1943

Joegoslavië·Tweede Wereldoorlog

De stormtroepen van de moefti

Naar het einde van de Tweede Wereldoorlog toe bestond een aanzienlijk deel van de nazi-Duitse strijdkrachten uit etnische Duitsers van buiten het Duitse rijk en uit niet-Duitsers uit West- en Centraal-Europa, de Sovjet-Unie en Joegoslavië. In die brede waaier aan etnische groepen en nationaliteiten − waaronder Belgen en Nederlanders − zaten ook Bosniërs, met twee eigen SS-divisies.

“Набег татар (Inval van de Tataren)”, door Nikolaï Pimonenko (1862-1912)

Oekraïne·Populair·Slavernij

Europa’s andere slavernijverleden

Eeuwenlang was het gebied van de Donau tot aan de Kaukasus het jachtterrein van slavenjagers uit de steppe. Mikpunt waren vooral Slavische bevolkingsgroepen, naast Vlachen, Hongaren en Kaukasiërs.

Middeleeuwen·Midden-Oosten

De kruisvaardervorstendommen, proeftuinen van het Europese kolonialisme?

Het in één adem noemen van ‘kruistochten’ en (de)kolonisatie of van een Leopold II en Godfried van Bouillon. Het gebeurt geregeld in dekoloniseringsdiscussies.

Fragment uit een kaart van Europa in de tijd van Karel de Grote met bovenaan in het midden het Chazarenrijk, uit Karl von Spruner’s “Historisch-Geographischer Schul-Atlas”, 1874

Jodendom·Middeleeuwen·Religieuze geschiedenis·Turkije

‘Joodse Chazaren’ en de legende van de dertiende stam

In verschillende Turkse talen en in het Farsi heet de Kaspische Zee tot op vandaag de ‘Chazarenzee’. De naam verwijst naar een middeleeuws rijk onder een joodse dynastie ten noorden en ten westen van de Kaspische Zee. Op zijn hoogtepunt, omstreeks 850, toen West-Europa onder Karolingische heerschappij stond, strekte het rijk van de Chazaren zich uit tot voorbij de Krim.

De in 1885-1887 gebouwde Brjansk-fabriek bij Jekaterinoslav, een staalfabriek die grotendeels in Belgisch-Franse handen was.

België·Oekraïne·Rusland

België’s ’tiende provincie’

In de late negentiende eeuw trokken talrijke Belgische investeerders, arbeiders en vaklieden naar het zuidoosten van Oekraïne, aangetrokken door het industriële eldorado. Een duik in een vergeten stuk gedeelde economische en sociale geschiedenis tussen de Lage Landen en de Europese oostrand.

1 2 Volgende