Books that made History

Ik geef het u te doen: een expositie maken over vijfentwintig boeken die de wereld hebben veranderd. Sommige keuzes liggen voor de hand. Niemand zal de plek van de Bijbel betwisten of bezwaar hebben tegen Scaligers chronologische studies. Andere keuzes zijn discutabel, en zo hoort het ook. Van een selectie die niet een beetje schuurt, heeft de bezoeker niets opgestoken. Hetzelfde geldt voor boeken waar je nog nooit van had gehoord. Dus ja, leg het pleidooi voor een onverstoord sterven van Adrienne van Till er maar bij.

De expositie waar ik het over heb is deze week begonnen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Het is in een oudheidkundig museum minder een vreemde eend in de bijt dan je zou denken, want zeker tot 1600 was de westerse cultuurgeschiedenis een dialoog met de Oudheid. In de geesteswetenschappen duurde die dialoog nog langer. Wie let op het Romeins Recht kan zelfs 1900 als einddatum nemen. Dus ja, zo’n expositie kan prima in het RMO.

Hollandse boeken

Wat ook prima kan, is dat het een wat Hollandse expositie is. Leiden is dit jaar European City of Science. Er zijn ontmoetingen van onderzoekers, beleidsmakers en wetenschapsjournalisten. De organisatoren van de tentoonstelling lijken de buitenlandse bezoekers iets te hebben willen tonen van de Leidse bijdrage aan de wetenschap. Dat zal wel de reden zijn dat de tentoonstelling vooral wordt aangekondigd als Books that made History en niet als Boeken die onze cultuur veranderden.

De getoonde publicaties hebben allemaal iets te maken met de Leidse universiteit of met een Hollandse uitgever. De Groot, Van Schurman, Huygens, Boerhaave, Linnaeus, Einstein. De Bijbel ligt er in de vorm van de Statenvertaling. Van een enkele keuze, zoals het proefschrift van Leidens eerste Indonesische doctor Hoesein Djajadiningrat, vraag ik me af of het boek werkelijk de wereld heeft veranderd, maar dan moet je toch maar bedenken dat het een wijdere ontwikkeling representeert. Dus ja, die selectie, die is best te verdedigen.

Waar is Simon Stevin?

U voelt al aankomen dat er iets wringt. Zoals gezegd: dat hoort ook zo. Als het niet schuurt, heb je niets aan zo’n tentoonstelling. Maar als we het hebben over wereldveranderende boeken, dan mag een Leidenaar niet ontbreken: Simon Stevin. De man die met de decimale breuken een psychologische hindernis bij het rekenen wegnam en de doorbraak naar de moderne wetenschap vereenvoudigde. De bouwer ook van de zeilwagen. En de geleerde die zich inzette om wetenschap voor iedereen te ontsluiten, dus in de volkstaal en niet in het Latijn.

Maar vooral: de onderzoeker die de experimentele wetenschap vorm gaf. U weet wel, hij kegelde het wereldbeeld van Aristoteles omver toen hij op de toren van de Nieuwe Kerk in Delft klom om de valsnelheid van voorwerpen te testen. Simon Stevin was ook degene die beschreef dat de aarde draaide om de zon. Niet als gedachtenexperiment, zoals Copernicus, en niet als punt van discussie, zoals in Shakespeares Hamlet, maar als vaststaand feit.

Ik kan nog wel even doorgaan met het opsommen van Stevins verdiensten. U leest het anders hier maar. Die verdiensten worden echter nogal eens toegeschreven aan Galilei, van wie het RMO wél een boek exposeert. Stevin schittert door afwezigheid. Ik zal niet ontkennen dat Galilei een fascinerende man is, maar Simon Stevin is een ander paar mouwen. Het is een leuke expositie, mooi opgesteld ook, en u moet zeker even gaan kijken. Maar nee, Galilei prioriteren boven Simon Stevin… hier schuurt het wat al te hard.

Historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken. Zie ook: mainzerbeobachter.com.

Boek: Boeken die geschiedenis schreven