De Oekraïense nationale beweging was in 2014 maanden vaak in het nieuws. Niet alleen omdat zij een van de drijvende krachten was achter het verdrijven van de corrupte president Viktor Janoekovitsj, maar ook omdat zij door de Russische propaganda steevast wordt weggezet als fascistisch. Tussen de Russen en de (West-)Oekraïense onafhankelijkheidsbeweging heeft het nooit geboterd. Dat werd op maandag 23 mei 1938 meer dan duidelijk in de straten van Rotterdam.
Yevehn Konovalets
Konovalets was in 1891 geboren in Galicië, destijds een streek die deel uitmaakte van Oostenrijk-Hongarije, met als belangrijke stad het pittoreske Lemberg, nu Lviv geheten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vocht hij als officier in het Habsburgse leger. Na te zijn ontsnapt uit Russische krijgsgevangenschap werd hij leider van een Oekraïense nationalistische militie die in 1918 vocht tegen de communisten. Na de Eerste Wereldoorlog werd het Habsburgse deel van de Oekraïne verdeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie en richtte de onafhankelijkheidsstrijd zich tegen hen. Maar de Oekraïense nationalisten waren te zwak en Konovalets moest zijn land in 1922 ontvluchten.
Tijdens zijn ballingschap leefde hij onder meer in Tsjecho-Slowakije, Duitsland en Italië. In 1929 was hij een van de oprichters van de Organisation of Ukrainian Nationalists, de OUN. De OUN streefde naar infiltratie van lokale instituties in de Russische Oekraïne om zo via een revolutie onafhankelijkheid te realiseren. De beweging werd door haar communistische tegenstanders algauw in de fascistische hoek gedrukt. Doordat een deel van de beweging in de Tweede Wereldoorlog met de Duitsers tegen Stalin vocht, en zich daarbij ook schuldig maakte aan Jodenvervolging, is dat beeld versterkt. Een van de belangrijkste leiders uit die duistere tijd was Stepan Bandera, een controversiële figuur wiens naam ook nu regelmatig opduikt in discussies over de Oekraïense politiek. Konovalets was er toen al niet meer bij.
Bombom
In plaats van geld zat er een kleine, maar zeer krachtige bom in, die vrijwel meteen ontplofte. Konovalets’ lichaam werd aan stukken gereten en over de straat geslingerd. Er raakten twee omstanders gewond en verscheidene anderen raakten overstuur. De nabije winkels en bioscoop Lumière raakten beschadigd door de schokgolf. De explosie liet alleen Konovalets’ hoofd en zijn rechterarm intact.
Nadat hij de knal had gehoord, wandelde Soedoplatov rustig naar Station Delftsche Poort, terwijl vlak achter hem de Coolsingel werd afgesloten door uit het vlakbij gelegen hoofdbureau van politie toegesnelde agenten. De geheim agent nam echter ongestoord de stoomtrein naar Parijs, vanwaar hij doorreisde naar het door een burgeroorlog verscheurde Spanje.
SMERSH
Soedoplatov werd niet lang na zijn succesvolle opdracht door Stalin bevorderd tot hoofd van de NKVD-afdeling ‘Administratie voor Speciale Opdrachten’. In 1939 zou hij in opdracht van de dictator een speciale eenheid naar Mexico Stad sturen om daar Stalins concurrent Leon Trotsky te vermoorden. Dat gebeurde met een bijl. In het Westen is Soedoplatov vaak aangezien voor het hoofd van SMERSH, de in liquidaties gespecialiseerde dienst die ook bekend is van de James Bond verhalen, maar zelf heeft hij dat altijd ontkend.
Yevehn Konovalets overblijfselen werden na zijn gewelddadige dood begraven op de Algemene Begraafplaats Crooswijk. Daar ligt hij nog steeds, alhoewel er sinds 2006 plannen zijn om hem te herbegraven in Lviv. Wie weet komt dat er binnenkort van.
