Een zondag in Lublin

Jaarlijks organiseert Stichting Sobibor in samenwerking met het Duitse Bildungswerk Stanislaw Hantz en het Poolse Studnia Pamieci een Studiereis naar voormalige doorgangsgetto’s en vernietigingskampen in Oost-Polen. Bijzonder is dat de stichting dit keer ook enkele docenten uit het middelbaar onderwijs heeft uitgenodigd om mee te reizen. De deelnemers schrijven de komende dagen over hun ervaringen. Hun blogs publiceren we op Historiek:

Studiereis Sobibor (Dag 2)

Met Stichting Sobibor en Bildungswerk Stanislaw Hantz zijn we met een groep van ongeveer veertig deelnemers op een verdiepingsreis naar de voormalige getto’s en vernietigingskampen van Aktion Reinhardt in de regio Lublin in Polen.

Vanochtend hebben we de Duitse en Poolse deelnemers ontmoet en volgt een korte voorstelronde. Hierna hebben we een presentatie over het antisemitisme en “het Joodse vraagstuk” gedurende het interbellum in Polen. Het blijkt dat de eerste pogroms tegen de Joden al plaatsvonden ver voor de Duitse bezetting, namelijk al in 1918. Er is een constante verspreiding van antisemitische ideeën en maatregelen tegen de Joodse bevolking. De Joden werden gezien als gasten in Polen die niet in staat waren te assimileren. Een cartoon in een Poolse krant van 1937 geeft een voorspelling van wat er gaat komen en laat een karikatuur zien van orthodoxe Joden in een treinwagon, met als onderschrift

“the answer to the crisis”.

Herbouwde huis van Joodse architect — SS administratiegebouw

Aan het eind van de ochtend krijgen we een rondleiding door de voormalig Joodse wijk en getto in Lublin. Helaas zijn er weinig originele gebouwen en straten overgebleven uit deze periode, aangezien deze wijk, inclusief de grote synagoge, na de deportatie van de Joden verwoest is door de nazi’s. Een bijzonder verhaal vertelt over een Joodse Holocaustoverlevende die na de oorlog een prijsvraag wint om nieuwe huizen te ontwerpen in Lublin en die op de oude locatie zijn geboortehuis herbouwde.

In de middag krijgen we een presentatie over Aktion Reinhardt en de Aktion T4. Gedurende de Wannseeconferentie in 1942, die slechts twee uur duurde, werd er door een kleine groep nazi’s onder leiding van Reinhardt Heydrich het plan gepresenteerd dat de Joden in Europa zouden worden vermoord. Aktion Reinhardt duurde van 1942-1943 en er werden tussen de 1,5 en 2 miljoen Joden vermoord. De Joden werden in getto’s samengepropt om vervolgens op transport te worden gezet naar één van de drie vernietigingskampen; Sobibor, Belzec en Treblinka, om daar te worden vergast. De doelen waren de vernietiging van alle Joden en het roven van hun waardevolle bezittingen. De daders van deze genocide hadden eerder ervaring opgedaan in Duitsland met het euthanasieprogramma Aktion T4, waar geestelijk- en lichamelijk gehandicapte kinderen en volwassenen werden vergast.

Tenslotte hebben we een rondleiding gehad in Lublin waar wij de voormalige Duitse wijk bezochten, vanwaar de nazi’s Aktion Reinhardt planden en uitvoerden. In het lokale SS administratiegebouw werden de geroofde kostbaarheden van de Joden verzameld en in de tuin werden Joodse gevangenen gedwongen het goud uit de gebitten van vermoorde Joden om te smelten tot goudstaven die naar Duitsland werden gestuurd. Zo werd er tenminste 36 miljoen aan Reichsmarken goud gestolen om niet te spreken over edelstenen en geld. Als laatste bezochten wij de dienstvilla van SS commandant Globocnik, hoofdverantwoordelijk voor Aktion Reinhardt, die na een dag hard werken aan de vernietiging van de Joodse bevolking graag een balletje gooide in de in zijn huis aangelegde kegelbaan om te ontspannen.

~ Ariën van Lavieren 1967, Amsterdam

Ik ben met deze reis meegegaan om verdieping te zoeken in mijn eigen Joodse achtergrond. In het dagelijks leven ben ik werkzaam als beeldend kunstenaar en geef ik als docent tekenen en CKV les aan scholieren in het middelbaar onderwijs, waarbij ik de Holocaust als onderwerp onderzoek en behandel.