Genocide – Definitie en voorbeelden

Het begrip genocide betekent letterlijk ‘volkerenmoord’. Hiervan is sprake als er systematisch en doelbewust een volk of een bevolkingsgroep wordt uitgeroeid. In de geschiedenis is er talloze malen sprake geweest van genocide.

Definitie van genocide

De term als zodanig is in 1944 voor het eerst op papier gezet door de Poolse advocaat Raphael Lemkin (1900-1959), in diens studie Axis Rule in Occupied Europe. Hij bereidde ook het Genocideverdrag voor, dat in 1948 tot stand kwam. Genocide is een samenvoeging van het Grieks genos (ras, volk of stam) en het Latijnse achtervoegsel cide (afkomstig van het werkwoord caedere: doden.

Het internationaal recht geeft de volgende definitie:

Een bijzondere en massale vorm van buitengerechtelijke executies of democide.

Genocide valt onder de grotere noemer van misdrijven tegen de menselijkheid, zoals gedefinieerd kort na de Tweede Wereldoorlog bij de Neurenberger Processen en in het Genocideverdrag (1948).

Onder genocide alt meer dan alleen ‘etnische zuiveringen’. Genocide is een aanzienlijk breder verschijnsel. Dit blijkt uit het op 9 december 1948 vastgestelde Genocideverdrag van de Verenigde Naties, ook wel het ‘Verdrag voor het voorkómen en bestraffen van de misdaad van genocide’ genoemd . Dit verdrag werd op 12 januari 1951 geratificeerd. Onder genocide vallen volgens de vaststelling in het Genocideverdrag (artikel 2) de volgende handelingen:

• Daden gericht op destructie van het geheel of een deel van een nationale, etnische, raciale of religieuze groep, door het doden van leden van de groep.
• Het opzettelijk toebrengen van lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep.
• Het scheppen van voorwaarden die tot de fysieke vernietiging van de gehele groep of delen daarvan leiden.
• Het opleggen van maatregelen die geboorten binnen de groep verhinderen.
• Het gedwongen overbrengen van kinderen uit de groep naar een andere groep.

Het Genocideverdrag bepaalt dat genocide niet de aangelegenheid van één staat is, maar een zaak van internationale betrokkenheid. Elke staat kan een beroep doen op de VN om maatregelen te nemen ter voorkoming of onderdrukking van genocide.

Voorbeelden genocide in de geschiedenis

De bekendste volkerenmoord van de twintigste eeuw is de Holocaust (Shoah), de moord op Europese Joden door nazi-Duitsland. Tijdens het Proces van Neurenberg (1945-1946) was een van de aanklachten tegen oorlogsmisdadigers ‘misdaden tegen de menselijkheid’. Onder andere Hermann Göring, Arthur Seyss-Inquart, Joachim von Ribbentrop en Albert Speer werden daar aangeklaagd en berecht.

Maar in de loop van de tijd zijn er veel meer gevallen van volkerenmoorden geweest. Al in de Oudheid kwam de uitroeiing van complete bevolkingsgroepen voor. In de tijd van het kolonialisme werden groepen volken uitgeroeid in onder meer Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Azië en Afrika.

Bekende genociden uit de twintigste eeuw waren, naast de Holocaust, de Armeense Genocide (1915), de Indonesische genocide (!965-1966), de Rode Khmer in Cambodja onder Pol Pot (1975-1979), de Rwandese Genocide (1994) en de Joegoslavische Oorlogen (1991-2001).

Grootste naoorlogse volkerenmoord: Tweede Congolese Oorlog

In de Democratische Republiek Congo vond, qua omvang, de grootste volkerenmoord plaats sinds de Tweede Wereldoorlog: de Tweede Congolese Oorlog. Deze Afrikaanse Wereldoorlog, zoals het conflict ook wel is genoemd, begon in 1998, stopte in 2003, maar ebde door tot 2008. In de jaren 1998-2008 lieten maar liefst 5,4 miljoen mensen in dit conflict het leven.

Boek: Over de oorsprong van ‘genocide’ en ‘misdrijven tegen de menselijkheid’

Bronnen ▼