Geschiedenis van de eerste terrasjes

Hoe ontstond het cliché dat blondjes dom zijn? Wie maakte de allereerste selfie? Klopt het dat Brussel ooit de hoofdstad van de pornografie was? En hoelang worden we al zat op feestjes? Radiopresentatrice Sofie Lemaire gaat graag op zoek naar de geschiedenis van gewone dingen in de podcast ‘Snelle geschiedenis’. De leukste onderwerpen uit deze podcast zijn nu gebundeld in het boek Een snelle geschiedenis van de kus, de tompoes, het domme blondje en nog veel meer. Hierin graaft Lemaire nog wat dieper in de wonderlijke geschiedenis van de menselijke vindingrijkheid. Op Historiek een fragment uit haar boek, over het ontstaan van de eerste terrasjes.

Het terrasje

Het gebeurt al bij de eerste zonnestralen van het jaar. De tafels en stoelen worden buitengezet. Parasols worden opengeklikt en we installeren ons op een terrasje. Liefst nog met een lekkere cocktail of een frisse pint. Maar hoelang bestaan onze terrasjes al?

De geschiedenis van de eerste terrasjes is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de eerste cafés in de zeventiende en achttiende eeuw. Vanaf dan verschijnen de koffiehuizen in onze streek. Kaffeehuizen in de volksmond of later gewoon café.

Verhalenverteller (meddah) in een koffiehuis in het Ottomaanse Rijk.

Het koffiehuis was een nieuw soort horecazaak, overgewaaid vanuit het vroegere Turkije, en werd druk bezocht door de chique heertjes van de stedelijke burgerij. Die nieuwe bevolkingsgroep zocht een plekje om zichzelf te emanciperen. Ze wilden laten zien dat zij anders waren dan de adel, maar vooral ook dat zij beter waren dan het gewone volk en de lagere burgerij. En de architectuur van de koffiehuizen, met de grote ramen en bijbehorende terrassen leende zich daar prima toe. Iedereen kon zien hoe zij overdag van hun exotische koffie zaten te nippen, terwijl anderen moesten werken. En er gebeurde wel wat in die koffiehuizen. Er werden ideeën uitgewisseld, er werd gefilosofeerd, zelfs opstanden werden er gepland. De Franse Revolutie is half in gang gezet in dit soort gelegenheid.

Het café- en terrasbezoek was toen nog uitsluitend een mannenaangelegenheid. Het duurde tot de negentiende eeuw voor de vrouwen hun beste kleren mochten aantrekken om buiten de deur iets te gaan drinken.

Le Procope, het oudste café van Parijs

“Le Procope, verstopt in het 6de arrondissement van Parijs, is een van die plekken die geschiedenis ademt. Stel je voor: het is 1686, en een Siciliaanse goeroe genaamd Procopio Cutò opent de deuren van dit magische etablissement. Hij begint koffie te serveren op de Turkse manier. Et voilà… Le Procope is geboren!

Hoog bezoek in Le Procope, met in het midden Voltaire en Diderot

In de 18de en de 19de eeuw wordt het café de place to be voor de slimste koppen van die tijd – denk aan Voltaire, Rousseau en Diderot. De plek wordt de geboorteplaats van filosofische en literaire meesterwerken. Schrijvers als Victor Hugo en Honoré de Balzac schuiven aan voor een bakje troost en wat inspiratie. Le Procope is een hippe boekenclub met koffie.

Ook de Franse Revolutie werd duchtig besproken tussen die vier muren, want Le Procope werd gefrequenteerd door onder anderen Danton en Robespierre. Zelfs Napoleon, de kleine man met grote plannen, maakte van Le Procope zijn go-to-plek voor een koffie en een strategische brainstormsessie.

Café Procope, Paris. (CC BY-SA 3.0 de – wiki)

Vandaag staat Le Procope nog steeds overeind, een levend museum van koffiegeschiedenis. Je kunt er binnenstappen, een cappuccino bestellen, en je voorstellen hoe het was om samen met Marie Antoinette of Napoleon van een koffie te nippen.

Een snelle geschiedenis - Sofie Lemaire — Een snelle geschiedenis -Sofie Lemaire

Terrasjes worden pas echt toegankelijk voor iedereen in de twintigste eeuw. In 1905 werd er een wet gestemd waardoor arbeiders niet meer mochten werken op zondag en konden zij eindelijk genieten van een fris pintje na het kerkbezoek.

Na de Tweede Wereldoorlog waren terrasjes helemaal ingeburgerd. Onze stadscentra transformeerden vanaf de jaren 1980 ook steeds meer naar belevingsplekken waar mensen komen shoppen, uitgaan, cultuur bezoeken en eten en drinken. De auto wordt er geleidelijk meer geweerd om plaats te maken voor onze zonovergoten terrasjes.

Boek: Een snelle geschiedenis – Sofie Lemaire

Verder lezen: Koffie, zoveel meer dan een bakje troost
Madeira-wijn, geschiedenis van de lang houdbare wijn