Guillén de Lampart, de zeventiende-eeuwse Zorro

De grote engel boven op de onafhankelijkheidszuil van Mexico-stad herinnert vandaag de dag nog aan het jaar 1821 waarin een einde kwam aan drie eeuwen van Spaanse overheersing. Een vroege bijdrage aan deze vrijheidsstrijd werd geleverd door Don Guillén de Lampart (1611-1659), die in 1640 naar Nieuw-Spanje, het huidige Mexico, kwam.

Zijn oorspronkelijke naam was William Lamport en hij was uit zijn vaderland Ierland naar Spanje gevlucht om aan de vervolging van de katholieken door het protestante Engeland te ontkomen. Om onduidelijke redenen verruilde hij dat land vervolgens voor Nieuw-Spanje. Zelf zei hij er later over dat hij daarheen was gestuurd in opdracht van de Spaanse regering om er markies de Villena (1599-1653), de toenmalige vicekoning van Nieuw-Spanje, te bespioneren, aangezien deze verdacht werd van verraad. Spion of niet, de jonge Ier was nog geen dertig jaar oud en moest maar zien hoe hij er kon overleven.

Aanvankelijk ging hij zich bezighouden met waarzeggerij en het opstellen van horoscopen. Dankzij zijn goede opleiding slaagde hij er in om na verloop van tijd geld te verdienen als huisleraar voor de kinderen van gegoede families. Mettertijd leerde hij ook de strikte sociale rangorde van Nieuw-Spanje kennen en hij begon zich vooral te ergeren aan de macht van de inquisitie en de uitbuiting van de slaven en inheemse bevolking.

Lamport droomde ervan om het land van een rechtvaardig bewind te voorzien, dat deze onderklasse vrijheid en politieke rechten kon verschaffen. In vrije verkiezingen zouden ze hem dan als hun nieuwe koning kunnen kiezen. Vooruitlopend daarop ontwierp de geboren Ier zijn eigen wapenschild en stelde een onafhankelijkheidsverklaring op. Hij beweerde zelfs een buitenechtelijke zoon van de Spaanse koning Filips III (1578-1621) te zijn, en hoopte zo zijn kansen op de troon van Nieuw-Spanje te vergroten. In theorie moest het lukken om de machtswisseling op geweldloze wijze te laten plaatsvinden. Zo niet, dan zou hij een leger van slaven vormen om zijn staatsgreep te ondersteunen.

De autoriteiten hadden ondertussen lucht gekregen van de aanstaande couppoging. Gearresteerd werd Lamport echter vanwege zijn praktijken als waarzegger, zodat hij voor de inquisitie moest verschijnen. In afwachting van het proces werd hij in de kerkers opgesloten, waaruit hij echter in 1650 met zijn celgenoot Diego Pinto wist te ontsnappen. In plaats van het land zo snel mogelijk te ontvluchten, koos Lamport ervoor om in verschillende steden van Mexico plakkaten tegen de inquisitie te verspreiden.

Dat leidde al snel tot een tweede arrestatie, waarna een verblijf van negen jaar in de gevangenis volgde. In 1659 werd de veroordeling, in geval van de inquisitie auto-da-fé geheten, uitgesproken, die inhield dat hij enkele dagen later de dood zou vinden op de brandstapel.

Historische roman

Guillén de Lampart raakte gedurende twee eeuwen in de vergetelheid, maar zijn verhaal was nog niet ten einde. In 1872 ontdekte de schrijver Vincente Riva Palacio (1832-1896) zijn levensverhaal en besloot er een historische roman op te baseren, die hij als politiek wapen tegen de conservatieve regering wilde inzetten. Hij gaf het boek de titel Memorias de un impostor – Don Guillén de Lampart, Rey de México ofwel: ‘Herinneringen aan een bedrieger – Sir William Lamport, koning van Mexico’.

Lamport werd hierin voorgesteld als een held die opkwam voor de onderdrukten. Toen José de la Cruz Porfirio Diaz Mori, kortweg Porfirio Diaz (1830-1915) geheten, als aanvoerder van de Liberalen in 1876 in Mexico de macht greep, riep hij Don Guillén de Lampart uit tot vroege voorvechter van de Mexicaanse vrijheid. Zijn nieuwe regering greep het verhaal van Palacio aan om de triomf van het liberalisme kracht bij te zetten en haar macht te legitimeren. Het romantische en fantastische leven van Lamport moest de dictatoriale trekjes die het nieuwe bewind al snel begon te krijgen zo goed mogelijk maskeren.

In 1910, toen de onafhankelijkheidszuil gebouwd werd, liet Porfirio Diaz daarnaast een standbeeld voor Don Guillén de Lampart oprichten. Nog datzelfde jaar echter brak de Mexicaanse Revolutie (1910-1929) uit, die hem ten val bracht en Lampart voor de tweede keer in de nevelen van de geschiedenis deed verdwijnen. Althans, zijn naam dan, want spoedig inspireerde hij de Amerikaanse schrijver Johnston McCully (1883-1958) tot de fictieve held Don Diego de la Vega, alias Zorro.

Zorro’s verhaal speelt zich weliswaar af in een ander land, Californië, en in een andere tijd, begin negentiende eeuw, maar een aantal cruciale elementen heeft het gemeen met het leven van William Lamport. Zo trekt de hoofdpersoon ten strijde tegen een onrechtvaardig regime en neemt hij het op voor de onderdrukte, inheemse bevolking. Zijn voornaam Diego komt bovendien overeen met die van Lamport’s celgenoot en compagnon Diego Pinto. Zo leeft de Ierse avonturier in zekere zin voort in de filmheld met wapperende cape, zwart masker en degen die op zijn vurige hengst door de nacht galoppeert om het onrecht te bestrijden.

Bronnen ▼