De gulden middenweg – Herkomst en betekenis

Als gekozen wordt voor de gulden middenweg, kiest men in een (conflict)situatie niet voor de uitersten maar gaat men voor een tussenvariant. Vaak wordt dit beschouwd als een harmonisch model.

Het woord ‘gulden’ duidt in deze uitdrukking niet op onze oude munteenheid, maar betekent hier ‘gouden’. De uitdrukking belandde ergens in de zeventiende eeuw in onze taal. Destijds was ook wel sprake van de gulde middelmaet.

In de politiek of bij loononderhandelingen op de werkvloer wordt geregeld gekozen voor de gulden middenweg. Bij CAO-onderhandelingen staan werkgevers en werknemers bijvoorbeeld geregeld tegenover elkaar. De werknemers pleiten dan voor een flinke loonverhoging terwijl de werkgevers op de rem trappen. Zij zien de loonkosten liefst niet al te veel stijgen. Nadat de twee partijen hun eisen hebben geuit doen beiden vaak wat water bij de wijn en treffen ze elkaar ergens in het midden.

Aristoteles

Het fenomeen ‘gulden middenweg’ (aura mediocritas) is ontleend aan de Griekse filosoof Aristoteles. Een groot deel van de filosofie van deze beroemde wijsgeer draaide om het vinden van evenwicht (en dus een gulden middenweg) tussen twee uitersten. Bijvoorbeeld in de staatsvorm, waarin een evenwicht gevonden moet worden tussen oligarchie en democratie.

De denker stelde verder dat elke deugd voortkomt uit twee ondeugden en op die manier een eigen ‘gulden middenweg’ vormt. Dapperheid ligt bijvoorbeeld tussen roekeloosheid (te veel) en lafheid (te weinig) in. Vrijgevigheid is een middenweg tussen verkwisting en gierigheid, zelfrespect ligt tussen ijdelheid en zelfvernedering, gematigdheid tussen ongevoeligheid en losbandigheid en bescheidenheid ligt dan weer tussen schaamteloosheid en verlegenheid. De gulden middenweg leidt volgens Aristoteles naar een harmonieuze persoonlijkheid, die aan de basis staat van een gelukkig leven.

De Romeinse dichter Quintus Horatius Flaccus was een groot pleitbezorger van de gulden middenweg en de rustgevende middenmaat.

Meer taalgeschiedenis
Meer filosofie
Overzicht van boeken over de filosofiegeschiedenis

Bronnen ▼