De Italiaan Giovanni Palatucci (1909-1945) werd na de Tweede Wereldoorlog bekend als de “politieman die duizenden Joden redde”. Deze man die ook wel de Italiaanse Schindler werd genoemd, was volgens Amerikaanse onderzoekers echter helemaal geen held. Sterker: hij zou juist actief hebben meegewerkt aan de deportatie van Joden.
Als politieman in het stadje Fiume zou Palatucci zich het lot van de Joden hebben aangetrokken. Hij zou hen bijvoorbeeld geholpen hebben illegaal naar Palestina te emigreren en nadat de Duitsers de stad in 1943 bezetten zou hij vele Joden hebben helpen onderduiken. Om te voorkomen dat de Duitsers de Joden konden opsporen zou hij verder in de politiearchieven het materiaal hebben verbrand dat betrekking op hen had. Volgens de verhalen zou Palatucci, voordat hij in het najaar van 1944 werd opgepakt, direct of indirect het leven van zo’n vijfduizend mensen hebben gered.
Verzonnen
Onderzoekers van het Centro Primo Levi in New York ontdekten onlangs echter dat het verhaal over Palatucci niet berust op feiten. Toen de onderzoekers de geschiedenis van de stad Fiume onder de loep namen ontdekten ze dat er voor de oorlog slechts vijfhonderd Joden in die stad woonden en daarvan belandden er 412 in Auschwitz. Giovanni Palatucci blijkt, getuige documenten uit Duitse en Italiaanse oorlogsarchieven, de nazi’s bij de vervolging van de Joden actief te hebben geholpen.
Volgens de bekende verhalen belandde Palatucci tegen het eind van de oorlog in concentratiekamp Dachau (waar hij in februari 1945 overleed) vanwege zijn verzetswerk. In werkelijkheid, zo ontdekten de Amerikaanse onderzoekers, werd hij in het kamp opgesloten omdat hij geld zou hebben verduisterd en contact had gehad met de Britten.
Volgens het Centro Primo Levi is het verhaal over Palatucci in de jaren vijftig verzonnen zodat zijn ouders geld konden krijgen. In Italië zou men het heroïsche verhaal over de politieman die vijfduizend Joden het leven redde graag hebben willen geloven, omdat veel Italianen zich schaamden voor de collaboratie met de Duitsers.
Onderzoek
Het Holocaust Memorial Museum in Washington is inmiddels op de hoogte gebracht van het onderzoek en haalt naar aanleiding daarvan het verhaal over Giovanni Palatucci weg uit een tentoonstelling. Mogelijk neemt Yad Vashem hem de eerder verleende eretitel af. Ook in het Vaticaan wordt de zaak nader onderzocht. Er waren plannen om Palatucci als martelaar heilig te verklaren.
