Paus Johannes Paulus II (1920-2005) – Karol Józef Wojtyła

De paus Johannes Paulus II (1920-2005) is een van de bekendste pausen uit de recente geschiedenis, die sinds 1978 het pontificaat bekleedde. Wie was deze geestelijke uit Polen en welke rol speelde hij gedurende zijn pontificaat? Een korte biografie.

Paus Johannes Paulus II is de geschiedenisboeken ingegaan als paus van Poolse afkomst. Ook was hij de eerste niet-Italiaanse ‘papa’ sinds de Nederlandse paus Adrianus VI (1522-1523). Het feit dat er in 1978 een Poolse paus gekozen werd, was vooral bijzonder omdat – het was de tijd van de Koude Oorlog – Polen communistisch was.

Jonge jaren, opleidingen en priesterschap van Johannes Paulus II

Paus Johannes Paulus II kwam op 18 mei 1920 ter wereld als Karol Józef Wojtyła, in het Poolse stadje Wadowice dat zo’n vijftig kilometer van Krakau ligt. Nadat hij de middelbare school had afgerond, volgde Wojtyła een studie Poolse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Krakau. Omdat in september 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbrak met de Duitse aanval op polen, moest hij zijn studie tijdelijk stopzetten.

Gedurende de oorlog begon hij, ondergronds omdat de nazi’s kerkelijke opleidingen hadden verboden, aan een priesteropleiding aan het Seminarie van Krakau. Kort na de oorlog, op 1 november 1946, werd Wojtyła tot priester van Krakau gewijd en trad toe tot de clerus. Zijn priesterwijding betekende niet dat Wojtyła op zijn lauweren ging rusten: hij pakte in de jaren 1946-1948 studies theologie en filosofie op. In beide vakgebieden promoveerde hij. Naast het succesvol afronden van deze universitaire studies was Wojtyła een talenwonder. Zo sprak hij een tiental talen, namelijk Slowaaks, Italiaans, Frans, Russisch, Spaans, Portugees, Engels, Duits, oud-Grieks en Latijn.

Paus Pius XII, ook wel bekend als de ‘oorlogspaus’, benoemde Wojtyła in juli 1958 tot hulpbisschop van Krakau. Hierna klom hij verder op de ladder van de rooms-katholieke hiërarchie. Op 28 september 1958 onderging hij de wijding tot bisschop, gevolgd door zijn benoeming tot aartsbisschop van Krakau, in juni 1964. Drie jaar later, in juni 1967, kreeg Wojtyła een functie als kardinaal.

Als lid van de clerus nam Wojtyła deel aan het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), dat onder meer de regels rond het celibaat versoepelde. Hier leverde hij een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van de pastorale constitutie Gaudium et Spes (Blijdschap en Hoop). Over de Kerk in de wereld van deze tijd.

Verkiezing tot paus in 1978

Op 16 oktober 1978 gingen de kardinalen in conclaaf en kozen Wojtyła tot 264e paus van de Rooms-Katholieke Kerk. Hij koos voor een zijn dubbele naam, Johannes Paulus II. Deze naam was een verwijzing naar zijn voorganger, Johannes Paulus I, alias ‘de lachende paus’. Johannes Paulus II werd hiermee de eerste opperste leider van de Rooms-Katholieke Kerk die voor een dubbele naam koos.

De paus sprak zich regelmatig uit tegen het communisme in zijn moederland Polen en in de rest van Oost-Europa, China, Noord-Korea en andere landen. Verder keerde hij zich tegen het materialisme, kapitalisme en tegen mondiale politieke onderdrukking. Ook bekritiseerde hij in zijn laatste levensjaren met de nodige regelmaat de oorlog die de Verenigde Staten in 2003 in Irak begonnen. Paus Johannes Paulus II bezocht tijdens zijn pontificaat meer dan honderd landen (waaronder in 1985 Nederland) en sprak veel op Wereldjongerendagen om de (katholieke) jeugd te inspireren.

Op 13 mei 1981 werd er een aanslag gepleegd op de paus, toen een Turk hem bij de Sint-Pieterbasiliek met een pistool beschoot en de paus vier keer raakte. Hoewel de paus driekwart van zijn bloed verloor, overleefde hij deze aanslag. Sinds die tijd verplaatste de paus zich in het openbaar in een ‘pausmobiel’ met pantserglas. Ook een aanslag met een bajonet in Spanje, in mei 1982, overleefde hij.

Johannes Paulus II maakte zich tijdens zijn ambtsperiode als paus hard voor meer begrip tussen de wereldgodsdiensten – zoals islam, christendom en hindoeïsme – en keerde zich fel tegen antisemitisme. Twee bijzondere handelingen die hij deed waren het katholieke mea culpa van de Rooms-Katholieke Kerk gedurende de Tweede Wereldoorlog en het feit dat hij de seksuele misstanden en andere misstanden onder de katholieke geestelijkheid veroordeelde. In totaal sprak Johannes Paulus II 1338 zaligverklaringen uit.

Op 2 april 2005 overleed de paus, na een periode van toenemende gezondheidsklachten. Volgens een verklaring van het Vaticaan waren zijn laatste Poolse woorden…

“…Laat mij gaan naar het huis van de Vader.”

De opvolger van Johannes Paulus II werd op 19 april 2005 paus Benedictus XVI, de 265e paus. Deze trad in 2013 terug uit zijn ambt. Op 27 april 2014, de Zondag van de Goddelijke Barmhartigheid, werd paus Johannes Paulus II heilig verklaard.

Lees ook: De clerus: betekenis en definitie van de term
Hier vind je meer biografieën & lijst van pausen

Bronnen ▼