Enne Koops
Van 1873 tot ver in de twintigste eeuw vervoerde de Holland-Amerika Lijn (HAL) miljoenen toeristen, emigranten en tonnen lading naar Amerika. De rijke geschiedenis van de rederij staat centraal in een nieuwe, sterk verbeterde druk van het standaardwerk over deze rederij van Nico Guns: De Holland Amerika Lijn. Geschiedenis van een rederij (Walburg Pers, 2016). Met name het illustratiemateriaal is flink verbeterd.
Wien Neêrlands bloed…
De voorloper van de Holland-Amerika Lijn was de in september 1869 opgerichte Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart Maatschappij (NASM). De commissie die deze stoomvaartmaatschappij opgericht, die zich toen tot het publiek richtte met het verzoek om aandelen in de nieuwe maatschappij te nemen. Met vier te bouwen stoomboten, die per stuk 450.000 gulden kostten, wilde de organisatie een stoomlijn beginnen van Rotterdam naar New York. Het duurde nog bijna twee jaar voor alles rond was en – tussen 4 en 27 juli 1872 – het eerste schip naar New York voer. Nico Guns schrijft:
“Dat schip, de Ariadne, viel eind juli 1872 bij haar verblijf in New York een warm onthaal ten deel van de daar gevestigde Nederlanders. Uit volle borst zong men het toenmalige volkslied ‘Wien Neêrlands bloed door d’adren vloeit, van vreemde smetten vrij’ tijdens een optocht met rood-wit-blauwe vlaggen en oranje wimpels langs het standbeeld van Peter Stuyvesant.” (31)
Tijdens deze optocht, zo schreef de Nieuwe Rotterdamsche Courant, werd een bejaarde dame die voor het raam van een hotel zat en het Nederlandse volkslied hoorde, zo emotioneel, dat ze naar buiten strompelde en de Nederlandse vlag kuste.
Kort daarna, in september en oktober 1872, kreeg de jonge maatschappij twee nieuwe schepen opgeleverd: de Rotterdam en de Maas (later de Maasdam). Laatstgenoemd schip vervoerde op haar eerste reis naar New York 70 passagiers (10 kajuitpassagiers en 60 tussendeks-emigranten) en 800 ton lading, waaronder voornamelijk post en goederen.
Scheepsrampen en emigratie
De voorloper van de Holland-Amerika Lijn bestond al sinds 1869, maar officieel opende het bedrijf in 1873 haar deuren. Er braken roerige, spannende decennia aan. Hoe zou de NASM het doen? Dramatisch was, in de beginfase vooral, dat tussen 1882 en 1890 relatief veel schepen van de NASM verloren gingen. In totaal zes stuks. De ondergang van de zes NASM-schepen kostte aan 125 mensen het leven, waarbij de grootste ramp een aanvaring op zee bij Dover was:
“In november 1887 zou de W.A. Scholten bij mist een aanvaring krijgen in de buurt van Dover; daarbij kwamen meer dan honderd mensen om.” (45)
In juli 1896 voerde de NASM een naamswijziging door, vooral omdat buitenlandse passagiers de oude, lange naam – Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart Maatschappij – onuitspreekbaar vonden. De nieuwe naam lag lekkerder: Holland-Amerika Lijn (HAL). De naamswijziging vond plaats in een periode waarin het stoomvaartbedrijf steeds meer landverhuizers kreeg te verwerken. Het emigrantenvervoer gaf de Holland-Amerika Lijn nieuwe groei-impulsen:
“Het waren vrijwel allemaal Oost-Europeanen die hun geluk zochten in Amerika. Voor de HAL was dit ‘massavervoer’ van groot economisch belang. Met drukwerk en kantoren in het buitenland, waar reisbiljetten werden verkocht, wierf de HAL zijn passagiers.” (59)
Verwoesting tijdens WOII
De Duitse bombardementen op Rotterdam op 10 mei 1940 raakten ook diverse schepen van de Holland-Amerika Lijn:
“In de haven van Rotterdam lagen in die meidagen de Statendam, de Boschdijk en de Veendam aan de Wilhelminakade, en de Dinteldijk, de Damsterdijk en de Drechtdijk in de Rijnhaven. Op vier van deze schepen brak brand uit. De Statendam en de Boschdijk gingen daardoor zelfs geheel verloren. Na de bombardementen lagen de havenfaciliteiten aan de Wilhelminakade en langs de Rijndijk in puin.” (93)
Boek: Holland-Amerika Lijn – Geschiedenis van een rederij
Meer emigratiegeschiedenis
Zie ook: Amerikaanse geschiedenis
Bekijk dit boek bij:
