De uitdrukking ‘lingua franca’ is een bijzondere Latijnse term, die veel mensen weleens gehoord hebben. Minder duidelijk is wat het precies betekent en waar dit begrip vandaan komt. In dit artikel gaan we in op de betekenis en de herkomst van lingua franca.
Betekenis van lingua franca
De letterlijke betekenis van lingua franca is ‘Frankische taal’. De term kan gedefinieerd worden als internationale omgangstaal of, iets uitgebreider geformuleerd, als een taal die als gemeenschappelijk communicatiemiddel gebruikt wordt door mensen die verschillende moedertalen spreken.
Om een voorbeeld te noemen: als een Nederlander en een Duitser een conversatie voeren, maar beiden elkaars moedertaal niet spreken, kunnen ze ervoor kiezen om te converseren in het Engels. Engels is dan de lingua franca, ofwel: de afgesproken contacttaal.
Waar komt het begrip lingua franca vandaan?
Het begrip ‘lingua franca’ gebruikte men voor een taal die sinds de Middeleeuwen in vooral het Middellandse Zeegebied door handelaren, deelnemers aan de kruistochten en door slaven gesproken werd. De taal was hoofdzakelijk een variant op het Italiaans, vermengd met taalinvloeden uit het Spaans, Zuid-Frans en Turkse en Arabische woorden. De taal werd ook wel Sabir genoemd.
De reden dat de taal naar de Franken verwijst (lingua franca betekent letterlijk Frankische taal) is dat de Franken in de Middeleeuwen een aanzienlijke invloed hadden in grote delen van Europa, met name in de tijd van Karel de Grote (ca. 800). In de tijd van de kruistochten noemden de Arabieren alle Europeanen namelijk Franken.
Er is ook wel eens geopperd dat lingua franca ‘vrije taal’ zou betekenen, zoals de uitdrukking ‘franco porto’ voor vrijhaven betekent. Dit is echter vrij onwaarschijnlijk. Volgens taalkundigen is lingua franca ontleend aan de Arabische termen lisan al-afrang: de taal van de Franken, zo schreef Riemer Reinsma in 2006 in het magazine Onze Taal.
Een minder bekend synoniem voor lingua franca dat weleens wordt gebruikt, is het Griekse woord koinè, wat ‘gemeenschappelijk(e taal) betekent. Deze term stamt uit de tijd dat de Griekse koinè-taalvariant in grote delen van het Romeinse Rijk in gebruikt werd als handelstaal en voertaal.
Voorbeelden van lingua franca
Er zijn in de geschiedenis tal van andere voorbeelden van een lingua franca. Zo vormde tijdens de Middeleeuwen en gedurende de Renaissance het Latijn de lingua franca in de wetenschap en op universiteiten. Ook in latere tijden bleef het Latijn belangrijk als lingua franca in de wetenschap. Om een voorbeeld te noemen: nog in 1862 publiceerde de protestantse politicus, theoloog en journalist Abraham Kuyper zijn proefschrift over Johannes Calvijn in de Latijnse taal. In de Rooms-katholieke Kerk was en is het Latijn eveneens belangrijk als internationale omgangstaal.
Het bekendste voorbeeld van een ‘geforceerde’ lingua franca is het Esperanto. Het Esperanto is een kunstmatig ontwikkelde internationale taal, die bedacht is door de joodse oogarts Lejzer Zamenhof, eind negentiende eeuw. Als lingua franca is het Esperanto echter nooit een succes geworden.
Bronnen â–¼
Internet
-https://www.etymologiebank.nl/trefwoord/linguafranca
-https://www.dbnl.org/tekst/_taa014200601_01/_taa014200601_01_0062.php
-https://nl.wikipedia.org/wiki/Lingua_franca
-https://www.encyclo.nl/begrip/lingua_franca