Het badhuis werd in 2004 ontdekt tijdens archeologisch onderzoek ter voorbereiding op de bouw van de Maasboulevard in Venlo. Archeologen troffen bijzondere kelderfragmenten aan. Nader onderzoek wees uit dat het ging om een mikwe, een Joods ritueel badhuis.
Vanwege het wetenschappelijke en cultuurhistorische belang van de vondst werd besloten de resten van het badhuis over te brengen naar een opslag. Het archeologisch object, dat 8 bij 9 meter groot is, werd daarvoor doormidden gezaagd en vervolgens overgebracht naar naar een speciale accommodatie op een opslagterrein. Een groep internationale specialisten onderzocht het badhuis daar in opdracht van de gemeente Venlo.
Het mikwe, de Jiddische naam voor badhuis, werd zorgvuldig gedroogd en vervolgens werd het poreuze mergel gerestaureerd met kalkwei, een vloeistof met veel kalk en dezelfde chemische substantie als mergel.
Onderzoek wees uit dat de mikwe dateert uit de dertiende eeuw. Volgens het Limburgs Museum is het het oudste Joodse monument dat ooit is teruggevonden in Nederland. Dat de mikwe voor het grootste deel is gemaakt van mergelsteen is bijzonder voor deze periode. Mogelijk zijn gespecialiseerde vaklui van elders naar Venlo gekomen.
Het badhuis bestaat uit vier delen: een kleedruimte, een reinigingsruimte, een gebedsruimte en het eigenlijke rituele bad, waar men zich in onderdompelde. De ingang bevond zich aan de oostzijde en telde zeven treden, waarvan er vier zijn teruggevonden. De vloeren waren van Maaskeien en baksteen. Het badhuis werd gebouwd tegen een nog ouder stenen pand, dat in de eerste helft van de dertiende eeuw waarschijnlijk diende voor een landsheerlijke functie, bijvoorbeeld als tolhuis of waag.
Het mikwe speelt een essentiële rol in het leven van Joden die volgens de Joodse tradities leven. In het bad vindt een spirituele reiniging plaats. Het mikwe wordt bezocht door vrouwen kort voor hun huwelijk en vervolgens na iedere menstruatie. Joodse mannen bezoeken het bad vlak voor belangrijke feest- of herdenkingsdagen. Servies en bestek worden eenmalig in het bad ondergedompeld voordat ze in de koosjere keuken worden gebruikt.
De vondst van het dertiende-eeuwse mikwe werpt een nieuw licht op de geschiedenis van het gebied tussen Rijn en Maas. Een van de landsheren, de graaf van Gelre, wilde zijn rol in het spel om de macht verstevigen. Waarschijnlijk haalde hij Joden naar Venlo om de financiële positie van deze handelsnederzetting te verbeteren. De nieuwkomers lieten een voor die dagen luxueus ritueel badhuis bouwen. Het mikwe is enkele decennia in gebruik gebleven. Rond het midden van de veertiende eeuw kreeg het een andere functie. Het werd onder meer gebruikt als beerput. De exacte reden van deze ontheiliging staat niet vast. Mogelijk is er een samenhang met de pestepidemieën die Europa in de veertiende eeuw teisterden.
Museum
Donderdag zijn de 180 ton wegende resten van het badhuis overgebracht naar het Limburgs Museum. Met een speciale kraan zijn ze daar in het in aanbouw zijnde museumpaviljoen geplaatst. Het is de bedoeling dat het mikwe vanaf april 2012, bij de opening van de nieuwbouw, voor het publiek te zien zal zijn.
Overzicht van boeken over het Jodendom
