MS Oranje, passagiersschip met een roerige geschiedenis

Op 8 september 1938 werd het MS Oranje te water gelaten. Dit luxe passagiersschip werd gebouwd voor de lijndienst tussen Nederlands-Indië en Nederland, maar deed tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst als hospitaalschip. Na de oorlog ‘repatrieerden’ talloze personen met de Oranje van Indonesië naar Nederland op weg naar een nieuw ‘thuis’. Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam stond in 2018/2019 met een tentoonstelling stil bij de bijzondere geschiedenis van het passagiersschip.

Het Scheepvaartmuseum spreekt van “het grootste, mooiste en snelste passagiersschip dat ooit op een Amsterdamse werf werd gebouwd”. Niet verwonderlijk dus dat de doop van het schip door koningin Wilhelmina tachtig jaar geleden een enorme gebeurtenis was, waar de hele hoofdstad voor uit liep. Er waren maar liefst 10.000 genodigden. De bouw van het schip, dat zevenhonderd passagiers kon herbergen, begon in april 1937 onder leiding van scheepsbouwkundig ingenieur en ontwerper ir. Huibert Nicolaas Prins (1888-1939). Anderhalf jaar later was het werk klaar. Het luxe schip kon de strijd met internationale concurrenten goed aan. Aan boord vond men onder meer een bioscoop, een zwembad en verschillende mooi ingerichte salons.

Visitekaartje

Het MS Oranje werd beschouwd als hét visitekaartje van de Nederlandse scheepsbouw en er werd veel van verwacht. Reizen naar Nederlands-Indië duurden ongeveer een maand. De Oranje moest de tocht, mede dankzij die drie krachtige dieselmotoren, binnen drie weken kunnen voltooien.

Hospitaalschip

Bijna een jaar na de feestelijke tewaterlating, op 4 september 1939, begon het schip aan zijn eerste reis als passagiersschip. De Tweede Wereldoorlog was inmiddels echter uitgebroken. Terwijl het schip bezig was aan de eerste tocht, werden de lijndiensten op Nederland-Indië per direct gestaakt. Het gevaar voor mijnen op de Noordzee was te groot. De Oranje veranderde hierdoor noodgedwongen van koers. Het schip werd naar Sydney gebracht, waar het – op kosten van de Australische marine – werd omgebouwd tot een drijvend hospitaal waarmee gewonde, geallieerde soldaten van het front weer veilig thuisbracht kon worden. Het schip voer op en neer tussen Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Australië en Nieuw Zeeland.

Gedurende de oorlog stond het schip onder Australisch bevel, maar het behield zijn Nederlandse bemanning en bleef ook onder Nederlandse vlag varen.

Repatriëring

Vanaf 1946 werd de Oranje langzaamaan weer ingezet als passagiersschip, maar de gloriedagen van de lijnvaart waren inmiddels voorbij.

Na de capitulatie van Japan en de daarop volgende Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd, kwam een eerste migratiestroom vanuit Nederlands-Indië en later Indonesië naar Nederland op gang. Tussen 1945 en 1965 maakten naar schatting 300.000 Indische Nederlanders de overtocht naar hun nieuwe ‘vaderland’. Voor enkelen duizenden van hen was de Oranje het schip waarmee zich deze koerswijziging voltrok.

Interviews

Voor de tentoonstelling in Amsterdam ging programmamaker Coen Verbraak in gesprek met tien personen die met de Oranje ‘repatrieerden’. Hun persoonlijke verhalen over vertrek, de tijd aan boord en het nieuwe leven in Nederland komen aan bod in een film. In de tentoonstelling werd deze film, samen met portretten die fotograaf Jitske Schols van hen maakte, getoond. Een van de geïnterviewden is Dieter van der Schilden, die kort na de oorlog met de Oranje werd gerepatrieerd:

“De Oranje was het begin van een nieuw leven. Dat schip was onze vrijheid. Wij hebben het overleefd, dat gevoel had ik wel. […] Dat schip lag daar in die zonnegloed met dat rooie kruis. Dat was de ontsnapping.”

Verkocht

In 1964 werd het schip verkocht aan de Italiaanse cruiserederij Lauro en ging hierna door het levens onder de naam Angelina Lauro. De rederij zette het schip in voor cruisereizen in het Caraïbische gebied. In 1979 brak er in de buurt van de Amerikaanse Maagdeneilanden brand uit op de Angelina Lauro. De opvarenden konden gered worden, maar het schip zelf was na de dagenlange woedende brand total loss. Er werd nog wel een poging gedaan het scheepswrak weg te slepen. Tijdens deze reis liep het schip echter vol water. Op 24 september 1979 zonk het in de Stille Zuidzee.

Boek bij de tentoonstelling: MS Oranje – Koers gewijzigd

Bronnen ▼