Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 14/15 | Signalementen week 17 >>>

Selectie week 16

Banda

Vóór de komst van de Europeanen vormde Banda het centrum van een goed functionerend handelsnetwerk in nootmuskaat en foelie. Daaraan kwam abrupt een einde toen Nederlandse schepen in 1599 de kleine archipel bereikten. De Nederlanders dwongen de Bandanezen de handel met andere volken te staken en uitsluitend aan de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) te leveren. Natuurlijk verzetten de eilandbewoners zich tegen deze absurde eis, waarop het VOC-bestuur besloot om hen met geweld van hun land te verdrijven en er een plantagekolonie te stichten. Coens brute optreden uit 1621 was het sluitstuk van een reeks geweldsdaden waarbij de Bandanese bevolking werd verjaagd, vermoord en tot slaaf gemaakt.
Fragment: Feesten voor de VOC
De Bende van Oldekerk

In de nazomer van 1944 werd de Groningse regio Oldekerk geplaagd door een serie gewapende roofovervallen op welgestelde landbouwers en veehouders. De overvallers deden zich voor als Landwachters of Grüne Polizei. Het spoor van de overvallers leidde naar ‘Klein Rusland’, een blokje van vier piepkleine huurwoningen voor de allerarmsten, weggestopt te Faan, aan de buitenrand van de gemeente Oldekerk. Op de avond van 6 oktober 1944 maakte de Sicherheitsdienst daar een bloedig einde aan ‘De Bende van Oldekerk’. De drie opgeschoten daders en een onschuldige zestigjarige huisvader vonden daarbij de dood.
Bespreking: Hoe de SD afrekende met de bende van Oldekerk
De man die Hitler wilde doden

Het is de avond van 8 november 1939. Tijdens de jaarlijkse herdenking van de Bierhalleputsch in de Bürgerbräukeller te München zal Hitler een toespraak houden. De zaal zit bomvol aanhangers. Exact om 21.20 uur ontploft achter het podium een zware tijdbom. Het plafond stort in. Er vallen acht doden. Maar degene voor wie de bom is bedoeld, is daar niet bij.
Fragment: Georg Elser en zijn aanslag op Adolf Hitler (1939)
De NSB (deel 2)

Het langverwachte tweede deel in de trilogie over de NSB met veel onbekende feiten uit buitenlandse en binnenlandse archieven, en nieuwe inzichten die het bestaande beeld van de NSB grondig bijstellen. De naam ‘NSB’ is een synoniem voor ‘landverraad’. Op basis van diepgravend onderzoek beschrijven Edwin Klijn en Robin te Slaa hoe de NSB tussen 1936 en de Duitse inval op 10 mei 1940 verder radicaliseerde. Zij ontwikkelde zich tot een voorhoedepartij van nationaalsocialistische revolutionairen.
Bespreking: Twee werelden botsen, 1936-1940
De verzamelde werken van Marinus van der Lubbe
Wie was Marinus van der Lubbe, de jongen uit Leiden die zich in zijn eentje tegen de nazi’s verzette? Journalist Martin Schouten schetst in deze goed gedocumenteerde en glasheldere biografie een onthullend portret van de man die naïef, maar verbeten zijn idealen najoeg. Met extra nawoord. ‘Ik kan alleen maar herhalen dat ik de Rijksdag helemaal alleen heb aangestoken,’ zei Marinus van der Lubbe tegen zijn rechters in 1934. Enige tijd later werd hij onthoofd – een vonnis dat pas in 2008 door het Hooggerechtshof in Duitsland werd vernietigd.
Fragment: Marinus van der Lubbe steekt de Rijksdag in brand
Een lust voor het oog

Als geen ander bouwwerk bepalen kerken het beeld van een stad of een dorp. In Den Haag is dat niet anders. Zeker de grote kerken met hun hoge torens vormen belangrijke bakens en oriëntatiepunten in de wijk. Minder zichtbaar maar net zo belangrijk is de binnenkant. Kosten noch moeite werden gespaard om de interieurs zo mooi mogelijk in te richten en zij vormen vaak een hoogtepunt in het oeuvre van een architect of kunstenaar. Dat maken de 25 kerken in dit boek meer dan duidelijk. Auteur Botine Koopmans beschrijft op aansprekende wijze hun geschiedenis in chronologische volgorde. Leidend voor de keuze van de kerken was de gaafheid van het interieur.
H.W.R. was hier

In een boom gekerfde initialen leiden tot een adembenemende zoektocht naar wie H.W.R. was. Arbouw vertelt het verhaal van gewone Canadese soldaten en hun rol bij de bevrijding van Nederland. ‘H.W.R. was hier’ is het verhaal van een Canadese soldaat, opgetekend door Ernst Arbouw. In een stukje bos in Eelde, net buiten de stad Groningen, vindt Arbouw een boom met de initialen van een Canadese soldaat erin gekerfd: H.W.R. TORONTO. CANADA. Arbouw raakt gefascineerd en geobsedeerd.
Bespreking: De zoektocht naar soldaat Harold Wilbert Roszell
Joop en Ad Hoogendoorn. Haarlemse drukkers in verzet

In de lente van 1943 valt de beruchte Duitse Sicherheitsdienst drukkerij Hoogendoorn aan de Haarlemse Burgwal binnen. Joop Hoogendoorn en zijn 18-jarige zoon Ad worden gearresteerd wegens het maken van illegaal drukwerk. Joop komt terecht in het Oranjehotel in Scheveningen. Na een schijnproces wordt hij een jaar later op de Waalsdorpervlakte doodgeschoten. Ad wordt naar Duitsland gestuurd. Hij verblijft twee jaar in helse kampen en gevangenissen.
Interview: Joop en Ad Hoogendoorn: strijders voor het vrije woord
Met Hollandse bedaardheid

Waarom duurde het zo lang voordat het Koninkrijk der Nederlanden slavernij in de koloniën afschafte? Bescheiden kritiek was er al sinds de zeventiende eeuw. Rond 1780 verschenen de eerste veroordelende boeken over het erbarmelijke slavenleven. John Stedman, Dirk van Hogendorp, Petronella Moens en Betje Wolff werden in Nederland voorlopers van een groeiende antislavernijbeweging. In 1842 werden drie verschillende burger-petities aan de koning aangeboden met verzoeken om de slavernij af te schaffen. Een van de petities was door vrouwen georganiseerd. Alle werden afgewezen. De regering zou de zaak bezien maar er gebeurde niet veel, het vrijmaken van slaven was te kostbaar.
Oranje Zwartboek

Waarom is ons koningshuis zo populair? Niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten. Waarom genieten de Oranjes de status van popsterren? Waaraan hebben ze die verering verdiend? Ligt het aan hun prestaties? Hun capaciteiten? De verdiensten van de koningen en keizers die in de mist van de geschiedenis zijn verdwenen, werden ooit hemelhoog geprezen. Anno nu zijn er in Europa nog maar enige koninkrijken over. Ze houden slechts stand in Scandinavië, Groot-Brittannië, België, Spanje en Nederland. In ons land is het Huis van Oranje de uitverkoren familie die, uitsluitend op grond van geboorte, de bijzondere plaats krijgt toebedeeld die het in het Nederlandse bestel inneemt.
Bespreking: Koninklijk wangedrag
Bespreking: Wilhelmina zou overtredingen van militaire regels hebben uitgelokt
Wolfstijd

‘Zoveel begin was er nog nooit. Zoveel einde ook niet.’ Zo omschrijft Harald Jähner de ‘wolfstijd’ in Duitsland, die begon met het einde van de Tweede Wereldoorlog en tot diep in de jaren vijftig voortduurde. Toen de oorlog voorbij was, stonden de Duitsers voor het grote niets, de Stunde null. De ramp die ze zelf hadden veroorzaakt was ongekend, het aantal doden niet te overzien. De steden lagen in puin, kinderen groeiden op zonder vader, meer dan de helft van de bevolking was op drift. Miljoenen vluchtelingen en ontheemden, ontslagen dwangarbeiders en terugkerende krijgsgevangenen moesten in de chaos een nieuw bestaan zien op te bouwen. Maar te midden van alle armoede, honger en anarchie ontstond ook een niet te onderdrukken levenslust, een verlangen naar dansen, naar welvaart – en naar vergetelheid.
Bespreking: Menselijk, al te menselijk