Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 19 | Signalementen week 21 >>>

Selectie week 20 (2022)

Boedapest
en complete geschiedenis van de voormalige hoofdstad van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. Opgedeeld in twee delen kijkt het oude Boeda uit over het modernere Pest, eind negentiende eeuw ontwikkeld als tweede hoofdstad van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. De badhuizen getuigen van de Romeinse aanwezigheid begin tweede eeuw. Maar ook de tweehonderd jaar overheersing door het Ottomaanse Rijk hebben hun sporen nagelaten in de stad.
De snelfotograaf

Selfies werden honderd jaar geleden ook al gemaakt, ‘snapshotesthetiek’ bestond al voor de Polaroidcamera en pasfoto’s zijn ouder dan de identificatieplicht. ‘De snelfotograaf. Een geschiedenis van het moderne portret’ speelt zich af in de beginjaren van de twintigste eeuw, een tijd van razende snelheid en een tijd waarin veel van wat we nu als vanzelfsprekend ervaren tot stand kwam. Deze ‘moderne’ eeuw – vol ondernemingsdrift, technische vernuftigheid en transnationale handel – was de eeuw van verandering, van vooruitgang. En de portretfotograaf kwam ter zake.
Fragment: ‘Selfies’ van vroeger: de snelfotograaf
Eigen welzijn eerst
Nederland heeft lang een zelfbeeld van openheid en tolerantie gehad. Dat beeld kwam voort uit het naoorlogse optimisme van de middenklasse, die geloofde in kansengelijkheid, ongeacht afkomst of achternaam, en het belang van goede publieke voorzieningen. Zo zou elke nieuwe generatie het beter krijgen dan de vorige. Het geloof in vooruitgang is de afgelopen jaren afgebrokkeld en heeft onder invloed van de politiek plaatsgemaakt voor een sterke hang naar zelfbehoud, met extreme sentimenten tot gevolg.
Het Spook van Weimar
Met de stichting van de Weimarrepubliek in november 1918 werd de eerste democratische staatsvorm in Duitsland een feit. Een lang leven was haar echter niet gegund. Al vanaf haar geboorte kende deze republiek veel tegenstanders die werden gesterkt in hun ideeën door samenzweringstheorieën, de ondertekening van het Verdrag van Versailles en diverse crises van economische en politieke aard. De beurskrach van eind 1929 bleek de nekslag voor de republiek – vanaf dat moment kon de ondergang van de toch al instabiele democratie niet meer worden afgewend, met als gevolg dat op 23 maart 1933 Adolf Hitler de macht greep en begon met de uitbouw van zijn Derde Rijk.
Martha’s labyrint
Na de Anschluss van maart 1938 vlucht de Weens-joodse biologe Martha Geiringer, lid van de illegale Revolutionäre Sozialisten, naar België. In Gent maakt ze kennis met de arts Yvonne Fontaine, lid van de YWCA (Young Women Christian Association). De steun en opvang die Yvonne aan Martha biedt is uniek. Yvonne, talentvol en hoogopgeleid, en de vrijgevochten Martha, emancipatorisch en op zijn minst biseksueel. Een uitzonderlijk treffen, eigenzinnig en gepassioneerd.
Robrecht de Fries
Graaf Robrecht de Fries (r. 1071-1093) behoeft in Vlaanderen geen toelichting. Maar hoewel hij een cruciale rol heeft gespeeld in de geschiedenis van het graafschap Holland, weten nog maar weinig Nederlanders wie hij was. Hij dankte zijn bijnaam De Fries (‘De Hollander’, zouden we nu zeggen) aan zijn huwelijk met de weduwe van graaf Floris I van Holland. Robrecht nam zijn bruid mee naar Vlaanderen en plaatste haar zoon Dirk V in Holland op de troon.
Roomsen, dat zijn wij
Wat is er in ons land nog over van het rooms-katholicisme na decennia van ontkerkelijking, schandalen en de sloop van vele kerkgebouwen? De kerk heeft veel aan kracht en betekenis ingeboet. Toch blijft zij een factor van belang in Nederland. In Roomsen, dat zijn wij schetst Gerry van der List een beeld van een nog altijd aanzienlijke bevolkingsgroep die zich laat inspireren door het katholieke geloof. Centraal daarbij staan de woorden en daden van de mannen die hun leven in dienst stellen van de kerk: de priesters.
Sigrid Kaag
In één klap heeft Sigrid Kaag bij de verkiezingen van 2021 haar naam gevestigd. Schijnbaar vanuit het niets werd ze de machtigste vrouw in de politiek. Kaag is de politicus over wie iedereen een mening heeft. Maar wie is zij werkelijk, deze D66-leider en vicepremier? En wat betekent haar belofte van nieuw leiderschap? Het verhaal van Sigrid Kaag is dat van een opmerkelijke loopbaan. Van een student uit een lerarengezin die op haar twintigste vertrekt naar Caïro. Die topdiplomaat wordt bij de Verenigde Naties en hard onderhandelt met Assad. Die zich thuis voelt in het Midden-Oosten, ook door haar huwelijk met een Palestijnse man.
Stalen pinhelm van Mozart
‘Het lijkt wel alsof de nazi’s Mozart een stalen helm hebben opgezet, Schubert met een sabel hebben omgord en Johann Strauss prikkeldraad rond zijn nek hebben gewikkeld!’ aldus de componist Robert Stolz. Net als in zijn vorige boek Beethoven in de bunker (EPO, 2019), dat binnenkort ook in het Engels verschijnt, vertelt Fred Brouwers een twintigtal verhalen over hoe het muzikanten onder de nazi’s is vergaan. Ze werden vereerd, verbannen, vergast. Opnieuw een beklijvend stuk muziekgeschiedenis.
De Heerlijkheid
Na de dood van zijn vrouw Yken wordt Jan de Brouwer gekweld door schuldgevoel. In 1554 ontvlucht hij zijn geboortedorp en vindt werk als brouwersknecht in de abdij van Tongerlo. Daar draagt hij in stilte zijn verlies. De rust wordt ruw verstoord als de abt sterft. Een machtsvacuüm ontstaat. Jaak Veltacker, de sluwe kamerling, wil de abt opvolgen en vraagt Jans hulp. In de oplaaiende machtsstrijd maakt Jan kwaadaardige mannen tot zijn vijanden.