Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 4 | Signalementen week 6 >>>

Selectie week 5

‘Maar ik ben geen schooier’
Veroordeeld tot twintig jaar cel en een levenslang beroepsverbod; hoe kon het zover komen? Nicolaas van Nieuwenhuysen was een bekwaam en gerespecteerd chirurg, een maatschappelijk geëngageerde (CHU) notabel die in een van de mooiste huizen op de Amersfoortse Berg woonde. Hij koos na de bezetting in mei 1940 de kant van de Duitsers en ontpopte zich als een bijzonder hardvochtige kamparts in kamp Amersfoort. Met de Nederlandse Ambulance trok hij als SS’er naar het Oostfront om gewonde Duitse soldaten op te lappen. Nico van Nieuwenhuysen (1889-1967) gaf voor zijn rechters toe dat hij een ‘harde man’ was geweest, maar ‘geen schooier’.
Cobra, Koster en meer
Al meer dan zestig jaar richt fotograaf Nico Koster (1940) zijn camera op kunstschilders. Hij bezocht ze in hun ateliers, won hun vertrouwen en raakte met verschillende goed bevriend. Koster: ‘Kunstenaars zijn interessante mensen en ik was oprecht door ze gefascineerd. Van Heyboer tot Appel, ze waren allemaal anders en altijd bijzonder. Achter iedere foto zit een verhaal.’ Nico Koster vertelt hoe hij met Corneille door Cuba reisde, samen met Karel Appel Japan bezocht en een fotoboek maakte met Anton Heyboer. In dit boek vertelt hij het verhaal achter zijn foto’s en hoe hij deze ontmoetingen beleefde. En passant biedt Koster een verassende blik achter de schermen van de kunsthandel. Het boek bevat tevens een selectie van de kunstwerken die Nico Koster persoonlijk ontving van de schilders.
De ongelijke strijd tegen de zware misdaad
Wat gaat er allemaal mis in de strafrechtketen? In de afgelopen dertig jaar heeft de zware misdaad in Nederland kunnen groeien en bloeien. Slechts drie tot vier procent van alle geregistreerde overtredingen wordt door de rechter behandeld en afgedaan met een boete, straf of maatregel. Al zijn de straffen hoger geworden, Nederland heeft nog altijd een mild strafklimaat. En dat weten ook zware criminelen. Centraal in dit boek staan de pakkans, de vervolgingskans, de sanctiekans en de strafmaat – ook in vergelijking met de misdaadbestrijding in andere landen binnen de Europese Unie.
De vlucht naar boven
‘De mens is niet om te lijden in de wieg gelegd,’ schreef Simon Vinkenoog in 1967. Het tekent de mentaliteit van de toenmalige tegencultuur, een verbijsterend palet van activisme, bewustzijnsverruiming en spiritualiteit. Onmiddellijke ontsnapping aan de knellende banden van de maatschappij was het doel: een vlucht naar boven op de vleugels van idealen of drugs, of allebei. Jan J.B. Kuipers schetst de diverse bewegingen en figuren die de jaren zestig en zeventig tekenden, en vraagt zich af in hoeverre er sprake was van iets nieuws en waar al die zogenaamde vernieuwing in uitmondde.
Diamantgracht
Ruim 150 jaar (1845-1996) vormde de Nieuwe Achtergracht het hart van de wereldberoemde Amsterdamse diamantindustrie, de enige grote bedrijfstak waarin de joodse cultuur de norm stelde. In de slijperijen op het Roeterseiland, tegenwoordig stadscampus van de Universiteit van Amsterdam, weerklonk tijdens het werk de typische joodse gein. En op sjabbat (zaterdag) was de monumentale Diamantbeurs aan het Weesperplein gesloten.
Gewoon gezond verstand
Meer dan de helft van de Nederlanders heeft het vertrouwen in de politiek verloren. Vooral het vertrouwen in de Tweede Kamer is naar een dieptepunt gezakt. Burgers voelen zich niet gehoord, niet gezien en niet serieus genomen. Dat kan en moet anders, vindt Caroline van der Plas, fractievoorzitter van de BoerBurgerBeweging, de nieuwe politieke partij die tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 vanuit het niets op het politieke strijdveld leek te verschijnen. Van der Plas is op een missie. Ze wil niets liever dan dat er weer politiek wordt bedreven waar de burger in kan geloven, met volksvertegenwoordigers die strijden voor de belangen van de burger.
Het beste van alle mogelijke werelden
Alleen met grote verwondering kunnen we kijken naar het vruchtbare leven van Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716), een van de grootste denkers van de zeventiende eeuw en tijdgenoot van Newton en Huygens. Dag en nacht was hij bezig om in duizelingwekkend veel verschillende wetenschappen ontdekkingen te doen. Hij bedacht het integraalteken in de wiskunde (¿), hij experimenteerde met het binaire systeem (nullen en enen) dat de basis zou worden voor de computerwetenschappen, hij vertaalde Plato in het Latijn, hij vond een nieuw horloge uit, een onderzeeboot, hij bedacht een volksgezondheidsstelsel, straatverlichting, de kanalisatie van de Donau, verbetering van de cartografie, ontwikkelde een compleet filosofisch systeem, en schreef talloze brieven waarvan er 15.000 bewaard zijn gebleven.
Hitlers winter
In een laatste wanhoopspoging de geallieerde opmars te stoppen, slaagt het Duitse leger erin de vijand te overrompelen. Gedekt door het strenge winterweer waardoor de geallieerden geen gebruik kunnen maken van hun superioriteit in de lucht – een dichte mist houdt hun vliegtuigen aan de grond – vallen drie Duitse legers in de Ardennen aan. Hun doel is het zwakste deel van de Amerikaanse linies te splitsen en de vitale aanvoerhaven van Antwerpen te veroveren.
Fragment: Het Ardennenoffensief door Duitse ogen
Bespreking: Hitler’s laatste wanhoopspoging
Opstand in de Nederlanden
In Opstand in de Nederlanden vertelt Arnout van Cruyningen de volledige geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), ook vaak de Opstand genoemd. In 2023 is het 375 jaar geleden dat de strijd tussen de Lage Landen en het Spaanse koninkrijk ten einde kwam. In ‘Opstand in de Nederlanden’ komen alle hoofdrolspelers aan bod: de edelen Egmont, Horne en Oranje als oppositie tegen de landvoogdes, de koning en zijn dienaren Alva, Parma en Granvelle.
Fragment: De ‘Liga der Groten’, een verbond van hoge edelen
Wij hebben het geweten
Een indrukwekkende roman over de beperkingen van onze eigen blik. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt verhuizen Greta en haar gezin naar een huis naast Buchenwald. Naïef als Greta is probeert ze weg te kijken van de gruwelen die zich naast de deur afspelen. Maar de pijn in haar eigen lichaam is moeilijker te negeren. Haar man Dietrich is een ambiteuze SS’er die voor Führer en vaderland getallen boven mensen stelt.
Xi
Rusland heeft de wereld in oorlog gestort. Amerika en Europa vechten terug met geld en wapens, maar zonder soldaten. Vooralsnog. De enige wereldmacht die invloed zou kúnnen uitoefenen is China. Maar China zwijgt. En zijn machtige leider Xi Jinping glimlacht de camera’s in. Wie is Xi? In een wervelend relaas toont Ties Dams hoe de lange lijnen van de Chinese geschiedenis samenkomen in het leven van de machtigste man op aarde.Thans is de tijd dat China zijn oude plek als meest benijde beschaving ter wereld opnieuw opeist: goedschiks of kwaadschiks.