Dark
Light

De avonturen van Alexander von Humboldt

Auteur:
4 minuten leestijd
Alexander von Humboldt, 1843, door Joseph Karl Stieler
Alexander von Humboldt, 1843, door Joseph Karl Stieler

Bijna iedereen kent ze wel: kosmoloog en natuurkundige Stephen Hawking, bioloog en televisiemaker David Attenborough, en (misschien minder bekend) filosoof en antropoloog Claude Lévi-Strauss. Beroemde wetenschappers, die ieder een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van hun vakgebied.

Alexander von Humboldt, de Pruisische naturalist en ontdekkingsreiziger, verenigde al deze wetenschappers (en disciplines!) in één persoon. In zijn tijd – dat wil zeggen, de negentiende eeuw – was Von Humboldt namelijk de godfather van de wetenschap: een avontuurlijk ontdekkingsreiziger, wetenschappelijk duizendpoot, en een ongelofelijke workaholic. Een geliefde inspiratiebron voor tal van andere wetenschappers, waaronder Charles Darwin en Johann von Goethe.

“De kleine apotheker”

Alexander von Humboldt (1769-1859) werd geboren als de zoon van een Pruisische officier en groeide op in het achttiende-eeuwse Berlijn. Zijn vader, Alexander George von Humboldt, was een welgestelde man van adellijke komaf (niet voor niets “von” Humboldt). Na zijn officierscarrière ging Alexander senior aan de slag als kamerheer van de Pruisische kroonprinses. Zo kon de familie Von Humboldt warme contacten onderhouden met de koninklijke familie.

Alexander junior en zijn oudere broer Wilhelm kregen van hun ouders de best mogelijke opvoeding: goed betaalde privéleraren en vakspecialisten werden in dienst genomen om de broertjes te onderrichten in economie, filosofie, natuurkunde en geografie. Na de lesuren trok de kleine Alexander er vaak op uit. In de bossen en velden ging hij op zoek naar stenen, insecten en planten, die hij, eenmaal thuis, vol trots aan zijn ouders liet zien. Zijn bijnaam “de kleine apotheker” heeft hij te danken aan dit hamsteren van natuurprullaria.

Alexander von Humboldt, portret door Friedrich Georg Weitsch uit 1806.
Alexander von Humboldt, portret door Friedrich Georg Weitsch uit 1806.

De eerste expeditie van Alexander von Humboldt

Op de universiteit volgde de breed geïnteresseerde Von Humboldt colleges van archeologen, natuur- en wiskundigen, anatomen en geologen. Op die manier werd hij – precies zoals zijn moeder dat wilde – klaargestoomd voor een carrière in staatsdienst. Von Humboldt had echter een ander pad voor zichzelf uitgestippeld: hij wilde dolgraag aan de slag als wetenschappelijk onderzoeksreiziger.

Toch begon Von Humboldt zijn werkzame leven als inspecteur in het Pruisische mijnbedrijf. Het overlijden van zijn moeder ontsloeg hem echter van de morele verplichting om in de mijnen te blijven werken. Met het geld uit de erfenis besloot hij om een expeditie naar Zuid-Amerika op touw te zetten, maar de napoleontische oorlogen maakten het moeilijk om überhaupt iets te organiseren op het Europese continent. Uiteindelijk, met de hulp van de Spaanse vorst, wist Von Humboldt, samen met collega-onderzoeker en zijn rechterhand Bonpland, een zeewaardig schip te regelen om de overtocht te maken.

En daar begint De avonturen van Alexander Humboldt, het boek van historica Andrea Wulf en illustrator Lilian Melcher.

Non-fictiestrip

De avonturen van Alexander von Humboldt
De avonturen van Alexander von Humboldt
Het werk boek doet denken aan Heimat, de graphic novel van Nora Krug. De avonturen van Alexander Humboldt is namelijk een plakboek vol tekeningen, dagboekfragmenten, portretten en kaartenknipsels. Een non-fictiestrip noemt de auteur zijn boek. Het verhaal is dan ook gebaseerd op Humboldts eigen geschriften en aantekeningen.

We zien zijn getekende scheepje de zee oversteken, zijn landing in Zuid-Amerika, de bergen, de woestijnen, de jungle, de prachtige flora en fauna, zijn kennismaking met kolonialisten, indianen, planters, nomadenstammen, Jezuïetenpriesters en Simón Bolívar, de Zuid-Amerikaanse vrijheidsstrijder die geïnspireerd was door Humboldt en naar wie Bolivia is vernoemd.

We zien hoe hij zich op een Carnavalsfeestje vol giet met nét wat te veel drank, hoe de ontdekkingsreiziger zich in het zand ingraaft om zich tegen de stekende muskieten te beschermen, hoe hij zijn meetapparatuur opstelt tijdens een sterrenregen, en hoe zijn collega Bonpland wordt neer geknuppeld tijdens een roofoverval.

De ideeën van Alexander von Humboldt

Tijdens al die avonturen lezen we ook over zijn ideeën.

“Ik wil, nee, ik moet de wereld om me heen begrijpen en ontdekken hoe alles in de natuur met elkaar verbonden is…”

…vertrouwt Von Humboldt ons toe. We lezen over zijn ontdekkingen: over de verbondenheid tussen vulkanen, over de nadelen van ontbossing, over eeuwenoude, maar verloren gegane beschavingen, over magnetisme, vegetatiezones, isothermen, en over op drift zijnde continenten.

Ook krijgen we een inkijkje in Von Humboldts privéleven: in zijn niet altijd even vriendschappelijke band met zijn broer; speculaties over zijn geaardheid (“Ik stel u mijn nieuwe vriend Carlos Montúfar voor. Hij is trouwens ook heel knap!”); en zijn ideeën over religie (“Ik ben er trots op dat ik een boek over het universum heb geschreven zonder ook maar één keer het woord ‘god’ te noemen”).

Overweldigend

Alexander von Humboldt bij de Chimborazo. Geschilderd in 1859 (Julius Schrader)
Alexander von Humboldt bij de Chimborazo. Geschilderd in 1859 (Julius Schrader)
Historica Wulf en tekenaar Melcher hebben een oogstrelend boek gecomponeerd. De illustraties zijn bijzonder fraai en de bijbehorende teksten informatief. Als lezer vaar je mee op de heldhaftige expeditie van Von Humboldt en verbaas je je constant over de hoofdpersoon, zijn experimenten en zijn avonturen. Zo ontstaat een prachtig portret van deze ongeëvenaarde wetenschapper.

Tegelijkertijd is het boek – en dat merkt u wellicht ook aan deze bespreking – een nogal overweldigend geheel. Op elke bladzijde maken Von Humboldt en zijn kompanen weer iets nieuws mee, de tekstballonnetjes schieten alle kanten op en de volgordelijkheid op sommige bladzijdes is niet altijd even helder.

Tegelijkertijd zorgt die warrigheid ervoor dat je een pagina minutenlang kunt bestuderen, al is het maar om de details van een illustratie nauwkeurig te bewonderen. En precies dat heeft Von Humboldt zijn hele leven lang natuurlijk gedaan.

Stempel

Humboldtpenguïns; het Humboldtpark in Chicago; de Pico Humboldt, een bergtop van haast vijfduizend meter; de solanum humboldtii, een Zuid-Amerikaanse tomatensoort; de Humboldt-krater op de maan; de Humboldtstroom, een zeestroming in Zuid-Amerika; de Humboldtrivier in Nevada – een kleine greep uit de tientallen natuurverschijnselen die de naam van de befaamde wetenschapper dragen.

De beste man heeft zijn stempel op de wetenschap wel weten te drukken. De avonturen van Alexander Humboldt brengt zijn ongelofelijke verdienste prachtig in beeld.

Boek: De avonturen van Alexander von Humboldt
Bekijk ook: Lijst van ontdekkingsreizigers

Bekijk dit boek bij:

Mark Barrois (1994) studeerde geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Na het volgen van de master ‘Actuele Geschiedenis’ vervolgde hij zijn studie met de interdisciplinaire master ‘Politiek & Parlement’. Inmiddels heeft hij die master ook succesvol afgerond. Zijn interesse gaat onder meer uit naar het functioneren van de lokale democratie en het openbaar bestuur. Met name het thema ‘burgerparticipatie’ spreekt hem daarbij aan. LinkedIn-profiel

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 50.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.015 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×