Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 5 | Signalementen week 7 >>>

Selectie week 6 (2023)

Achille. Lot en liefde in tijden van oorlog
‘Ik zou nooit bestaan hebben als het Belgische leger in Mechelen geen paard had verkocht aan mijn overgrootvader.’ Luckas Vander Taelen is gefascineerd door de rol die het toeval speelt in een mensenleven. Zonder toeval had hij nooit bestaan. Zijn bijzondere ontstaansgeschiedenis vertelt hij aan de hand van brieven die zijn grootvader in de loopgraven schreef. Al schrijvend doorkruist hij de Westhoek, op zoek naar de geest van zijn pépé.
Fragment: ‘De Duitsers laten zelfs de dode Belgen niet met rust’
Bekijk boek

De botten van Bach
In dit boek vertelt Jan Huijbrechts de wervelende en fascinerende geschiedenis van de mensheid aan de hand van onze hersenpan. Waarom stonden er doodshoofden op piratenvlaggen? Waar zijn de schedels van beroemde componisten zoals Mozart, Haydn en Beethoven gebleven? Waarom gebruikten de Bulgaren het hoofd van een graaf van Vlaanderen als drinkbeker? Hingen de Kelten de afgehakte hoofden van hun verslagen tegenstanders op aan hun paarden? Was een Romeinse keizerin een wegbereidster voor de forensische wetenschap?
Fragment: Johann Sebastian Bach en de eerste gezichtsreconstructie
Bekijk boek

De vlucht naar boven
Tegenculturen in Nederland in de jaren zestig en zeventig
‘De mens is niet om te lijden in de wieg gelegd,’ schreef Simon Vinkenoog in 1967. Het tekent de mentaliteit van de toenmalige tegencultuur, een verbijsterend palet van activisme, bewustzijnsverruiming en spiritualiteit. Onmiddellijke ontsnapping aan de knellende banden van de maatschappij was het doel: een vlucht naar boven op de vleugels van idealen of drugs, of allebei. Jan J.B. Kuipers schetst de diverse bewegingen en figuren die de jaren zestig en zeventig tekenden, en vraagt zich af in hoeverre er sprake was van iets nieuws en waar al die zogenaamde vernieuwing in uitmondde.
Artikel: ‘Broedende kippen in een hels kabaal’ – Vroege popfestivals in Nederland
Bekijk boek

Donker toerisme
Reizen door het Europa van de 20ste eeuw
In Donker toerisme brengt Luc Rasson verslag uit van zijn reizen doorheen de roerige Europese twintigste eeuw en stelt hij zich de vraag: is het mogelijk tot een herinnering te komen die recht doet aan iedereen die betrokken was bij een verwoestend verleden? Een donker toerist reist in zowel tijd als ruimte. Hij wil het verleden kunnen aanraken. Luc Rasson trok in het tweede decennium van de 21e eeuw doorheen Europa, op zoek naar relicten van een gewelddadig verleden. Om een staat van het historisch geheugen te maken, bezoekt hij monumenten, gedenktekens en begraafplaatsen.
Fragment: Boedapest en de herinnering aan 1956
Bekijk boek

Een nieuwe tijd. Zeeland na de ramp
In februari 2023 is het zeventig jaar geleden dat de Watersnoodramp plaatsvond. Over de ramp zelf zijn vele verhalen verteld, in Een nieuwe tijd beschrijft Corine Nijenhuis hoe het Zeeland daarna verging. Een moderne tijd diende zich aan. Niet alleen het Deltaplan had ingrijpende gevolgen, de overheid greep het moment ook aan om op allerlei terreinen het moderne leven in te voeren.
Fragment: Het bevroren kerkhof. Zeeland na de ramp
Bekijk boek

Gandhi. Activist en spiritueel leider
‘Ik heb de wereld niets nieuws te vertellen. Waarheid en geweldloosheid zijn zo oud als de nacht.’ Deze uitspraak van Mahatma Gandhi is een voorbeeld van de bescheidenheid van de man, die uitgroeide tot de grote leider van het Indiase volk. Hij zette zich onvermoeibaar in voor harmonie tussen hindoes en moslims, voor acceptatie van kastelozen als gelijkwaardige burgers en voor de positie van vrouwen.
Fragment: Mahatma Gandhi en de ‘Satyagraha’ filosofie
Bespreking: Het voorbeeldige leven van Mahatma Gandhi
Bekijk boek

Het raadsel Vermeer
Het meisje met de parel en Gezicht op Delft van Johannes Vermeer (1632-1675) behoren tot de meest gewaardeerde schilderijen ter wereld. Ondanks zijn vermaarde reputatie weten we zo goed als niets over de Delftse meester-schilder. Er is geen brief of ander schrijven van hem bewaard gebleven, alleen in notarisakten wordt zijn naam een enkele maal genoemd. Tekeningen, schetsen, voorstudies of andere artistieke uitingen ontbreken. Zijn biografie bestaat voor een groot deel uit vermoedens en veronderstellingen. We moeten het doen met de vijfendertig schilderijen die de tand des tijds hebben doorstaan.
Bekijk boek

Israël aan de Tiber
Joods leven in het oude Rome
Leonard Rutgers vertelt het fascinerende verhaal van een migrantengemeenschap die 2000 jaar geleden in Rome erin slaagde om te integreren, zonder compromissen te doen aan de eigen, Joodse identiteit. Roma non basta una vita. Voor Rome is een enkel leven niet genoeg, een mens heeft meer tijd nodig om de rijke geschiedenis van de Eeuwige Stad in al haar facetten te leren kennen. Archeoloog Leonard Rutgers kent de stad als geen ander. In dit boek gaat hij onder de grond, naar een unieke plek waarvan zelfs veel Romeinen geen weet hebben: de joodse catacomben.
Bekijk boek

Bloem van wijsheid
Susanna van Baerle, dochter van Caspar Barlaeus, trouwde in 1652 met Gerard Brandt, de schrijver van de Historie der Reformatie. Bloem van Wijsheid speelt zich af in Amsterdam, in de zomer van 1674. Wegens ziekte belandt Susanna in bed. Omdat haar geest helder blijft, zoekt ze iets om de tijd te verdrijven. In oude dozen vind ze veel brieven van haar vader en ook een dagboek waarin Barlaeus over zijn verblijf in Dordrecht schrijft, ten tijde van de Synode van 1618-1619. Dit dagboek geeft een goed beeld van het conflict dat zich toen afspeelde tussen Remonstranten en Contraremonstranten.
Bekijk boek

Holland in het jaar 1000
In ‘Holland in het jaar 1000’ beschrijft Kees Nieuwenhuijsen de turbulente geschiedenis van West-Frisia, het latere graafschap Holland, in de tiende en de elfde eeuw. De Vikingaanvallen en de kruistochten zijn beide historische perioden die tot de verbeelding spreken. De geringe aandacht voor de tussenliggende tiende en elfde eeuw ligt niet aan het ontbreken van opwindende gebeurtenissen, bewijst Kees Niewenhuijsen met ‘Holland in het jaar 1000’. De graven van Holland speelden mee in het telkens wisselende West-Europese krachtenveld.
Bekijk boek

Nieuw Rome
Het bijna moderne Oost-Romeinse rijk van de vijfde en zesde eeuw
In de vijfde eeuw na Christus verkruimelde het West-Romeinse rijk, maar het Oost-Romeinse rijk vernieuwde zich, onder leiding van kundige keizers en minstens zo kundige keizerinnen. De hoofdstad Constantinopel groeide. Ondanks alle uitgaven was aan het begin van de zesde eeuw de staatskas beter gevuld dan misschien wel ooit eerder in de Romeinse geschiedenis. Toen kwam Justinianus, ‘de keizer die niet van ophouden wist’. Hij draaide de vernieuwingen van de vijfde eeuw terug en probeerde ten koste van alles de verloren westelijke helft van het rijk te heroveren.
Bekijk boek

Soa het ut weest
Leeuwarden in stukjes
Leeuwarden heeft een historische stadskern om zuinig op te zijn. In de eerste naoorlogse jaren leefde dat besef nog niet zo: het motto was ‘bouwen, bouwen, bouwen’ om de woningnood te lenigen. Vervolgens werd de auto als heilige koe omarmd en dreigden grachten gedempt en terpen geslecht te worden: rijden, rijden, rijden… Tot de babyboomers in opstand kwamen: niet alles hoeft plat.
Bekijk boek