Wat precies het motief van arbeiderszoon Hoeks was om zich vrijwillig aan te melden bij de Waffen-SS, is niet duidelijk. Hij was 22 jaar oud en stond bekend als een rustige inwoner van het dorpje Berghem. April 1942 meldde hij zich samen met een vriend aan. Van Osch weet ook niet precies wat de jonge Brabander dreef:
“Wist hij waar hij aan begon? Ik weet het niet. In de documentaire volgen we vooral zijn familie. Die denken dat Hendrik vooral door het avontuur getrokken werd. Een boerderijtje met grond… Maar misschien is dat wel vooral wat de familie hoopt. Ik weet het niet.”
Hoeks arriveerde in oktober 1942 met een vriend aan het Oostfront, op dat moment diep in de Kaukasus. De Duitse opmars bevindt zich dan op zijn hoogtepunt, al in december dat jaar zal de terugtocht beginnen. Hoeks maakte als Sturmmann (korporaal) onderdeel uit van de beruchte Wiking-divisie. Hij sneuvelde op 14 augustus 1943. Gefallen: A.G. Kopf staat vermeld op de officiële van Verlustmeldung van Hendrik Hoeks. Artillerie geschoss Kopf, ofwel granaatsplinter in het hoofd. Kennelijk heeft hij nog even geleefd want zijn graf werd teruggevonden naast een veldhospitaal in Paraskoweja, zo’n zeventig kilometer naar het zuidoosten.
De documentaire van Frank van Osch gaat vooral over de worsteling van de familie met het verleden. Hendrik Hoeks was het zwarte schaap van de familie. Broers en zussen wisten van zijn bestaan, maar gesproken werd er niet over hem. Van Osch:
“Waarom werd er zo lang gezwegen? Hij is letterlijk doodgezwegen. Uit schaamte en verdriet. Ik vind het fascinerend dat er zoveel jaar na dato blijkbaar nog gezwegen wordt over dit soort geschiedenissen.”
‘Zwijgen’ over oorlogstrauma’s is een terugkerend thema in het werk van de regisseur. Ook de troostmeisjes die hij in ‘Omdat wij mooi waren’ portretteerde zwegen jarenlang, uit verdriet en schaamte en ook in een film van Van Osch over een familie die in 1956 uit Hongarije vluchtte, speelde het zwijgen over de oorlogstrauma’s een belangrijke rol.
“Blijkbaar kan een oorlogstrauma zo groot zijn dat er geen woorden meer zijn.”
Impressie van de documentaire:
Gevoelig
Het is de bedoeling dat Doodgezwegen begin mei volgend jaar bij Omroep Brabant wordt uitgezonden. Hoewel de documentaire al is geschoten, is er nog wel zo’n 10.000 euro nodig voor de montage. Dat het onderwerp gevoelig ligt blijkt wel uit het feit dat verschillende fondsen aangaven hun vingers niet aan het project te willen branden.
Om aandacht te krijgen voor de documentaire en om geld in te zamelen, wordt op 14 september van dit jaar een themamiddag gehouden. In de protestantse kerk aan de Kemperbergerweg 806 in Schaarsbergen wordt een lezing gegeven door Gert Schuurman en Leo Hoeks (historicus en neef van Hoeks). Ze zullen vertellen over de reis naar de Oekraïne, die ze beiden bijwoonden. Een medewerker van Van Osch Film Producties zal de documentaire toelichten. Verder komt onder meer de militair-strategische situatie van die tijd en de opleiding van een militair bij de Waffen-SS aan bod. De lezing begint om 13:00 uur. Ook wordt een bezoek gebracht aan het nabijgelegen Arnhems Oorlogsmuseum 40-45.
Voor meer informatie en aanmelding (15 euro per persoon) kan gemaild worden naar Gert Schuurman: [email protected]
