Rabindranath Tagore – Indiase winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur

De beroemde Indiase dichter, componist en mysticus Rabindranath Tagore ontving in 1913 de Nobelprijs voor literatuur. Zijn bekendste werk in het Westen is zonder twijfel Gitanjali (1909), een Engelse vertaling van verschillende religieuze en spirituele gedichten die door Tagore oorspronkelijk in het Bengaals werden geschreven. De Nederlandse schrijver Frederik van Eeden vertaalde dit werk in het Nederlands, onder de titel Wijzangen.

Dat de in 1861 in Calcutta geboren Tagore de Nobelprijs ontving was best bijzonder. Alle winnaars voor hem hadden namelijk een Europese afkomst en het merendeel van hen was ook nog eens afkomstig uit West-Europa. In 1913 keek men dus verder over de grenzen, maar daarmee was de ‘ban’ niet gelijk gebroken. Het zou hierna nog tot 1930 duren voor opnieuw een niet-Europeaan werd gelauwerd. De prijs ging toen naar de Amerikaan Sinclair Lewis.

…diepgevoelige, frisse en mooie poëzie, waarmee hij zijn poëtische gedachten, uitgedrukt in zijn eigen Engelse woorden, een onderdeel van de westerse literatuur gemaakt heeft.

Tagore had in de jaren hiervoor naam gemaakt als dichter en dan vooral met de Engelse bloemlezing Gitanjali, die onder meer was aangeprezen door invloedrijke literaire grootheden als William Butler Yeats en Ezra Pound. De massale aandacht voor zijn persoon viel Tagore na de ontvangst van de Nobelprijs overigens zwaar, zo liet hij weten tegenover zijn bewonderaar Frederik van Eeden:

Tevergeefs verlang ik terug naar mijn eerdaagse stilte. Mijn privacy wordt verstoord door nieuwsgierige menigten en mijn vrije tijd verspild aan nutteloze bezoeken en correspondenties. Toch kan ik niet ontkennen dat de Nobelprijsonderscheiding iets groots is. Het is een handreiking van sympathie tussen het Oosten en het Westen over de zeeën heen – het heeft de eenheid van ons mensen tot uitdrukking gebracht.

Rabindranath Tagore was geboren in een welgesteld gezin. Als zoon van een filosoof en religieus hervormer (Debendranath Tagore) kwam de dichter al vroeg in contact met uiteenlopende denkers en dichters. Op jonge leeftijd publiceerde hij zijn eerste poëtische werken waarbij hij gelijk al nieuwe vormen introduceerde. Bijzonder was onder meer dat de taal van Tagore vrij dicht tegen het gesproken Bengaals lag, de taal die de dichter in het dagelijks leven zelf ook sprak. De auteur is vooral bekend om zijn lyrische dichtwerk, maar publiceerde ook verschillende korte verhalen en romans, waarin hij geregeld een brug probeerde te slaan tussen de Oosterse en de Westerse cultuur.

Veel van Tagore’s werken hebben een religieuze of spirituele lading, waarbij veel nadruk ligt op (het vinden van harmonie in) de schoonheid en goddelijke kracht van de natuur. Centraal staat vaak de liefde, die de ware weg naar ontplooiing en innerlijke vrijheid zou vormen.

Bovenstaande gedicht is afkomstig uit Wijzangen, de Nederlandse vertaling van Gitanjali, verzorgd door Frederik van Eeden die de Bengaalse dichter in 1920 ontmoette en diep van hem onder de indruk was. De Nederlander vertaalde hierna nog twee werken van Tagore: De wassende maan en De hovenier.

In zijn jongere jaren studeerde Tagore korte tijd in Engeland. In India hield hij zich onder meer bezig met het beheer van verschillende familielandgoederen. Hierdoor kwam hij veel in contact met de lokale bevolking en kreeg hij oog voor de problemen waar veel inwoners mee te kampen hadden. Het gebrek aan goed onderwijs was Tagore een doorn in het oog. Samen met de filosoof Keshub Chandra Sen zette hij zich jarenlang in om de alfabetiseringsgraad in India te verhogen en onderwijs beschikbaar te maken voor grotere delen van de bevolking.

In 1901 richtte de altijd in lange gewaden gehulde auteur in Bolpur een leefgemeenschap en landbouwschool op. Mede met behulp van het geld dat hij dankzij de Nobelprijs ontving, wist hij deze instelling op termijn om te vormen tot een universiteit. Deze universiteit, Visva-Bharati, bestaat nog altijd.

Tagore schreef zowel het Indiase als het Bengaalse volkslied.

Boek: Wijzangen – Rabindranath Tagore

Bronnen ▼