Resten Spaanse Schans Lammen gevonden in Leiden

Archeologen hebben in Leiden resten gevonden van de Spaanse Schans Lammen.Er zijn onder meer delen gevonden van de dichtgestorte gracht van de Schans, een deel van een tinnen lepel of vork en versierde onderdelen van een drinkglas. Schans Lammen is de plek waar volgens de overlevering in de Tachtigjarige Oorlog het ontzet van Leiden begon.

Om bij de vermoede plek van de Spaanse schans te komen moesten archeologen een enkele meters diepe sleuf graven. Voor de veiligheid van de onderzoekers en de stabiliteit van een nabijgelegen weg moest dat met een zware bekisting. Eenmaal op de juiste diepte werd een deel van de gracht behorend bij de schans gevonden. De bodemmonsters uit de gracht werden ter plekke gezeefd wat enkele bijzondere vondsten opleverde: een deel van een tinnen lepel of vork, een kraal, een visloodje, veel aardewerk en versierde onderdelen van een drinkglas. De ouderdom van het aardewerk wijst op gebruik in de zestiende en zeventiende eeuw.

Hutspot

Volgens de legendes is Schans Lammen de plek waar Cornelis Joppenszoon, een Nederlandse weesjongen, in de Tachtigjarige Oorlog op 3 oktober 1574 als eerste ontdekte dat de Spanjaarden na een lang beleg vertrokken waren. Joppenszoon zou in de vroege morgen de stad zijn uitgeglipt om een kijkje te gaan nemen bij Schans Lammen, ruim een kilometer ten zuiden van de stadswallen. Daar zou hij een hutspot (oorspronkelijk een Spaans gerecht van wortelen en pastinaken) gevonden hebben, die door de vluchtende Spanjaarden was achtergelaten. Hij zou deze teruggebracht hebben naar de stad. Later die dag arriveerden de Watergeuzen met wittebrood en haring. Ter herinnering aan het ontzet van Leiden in 1574 is het sindsdien traditie in Leiden om elk jaar op 3 oktober hutspot en wittebrood met haring op tafel te zetten.

Naar de (exacte locatie van de) Schans Lammen werd tot voor kort niet eerder gericht archeologisch onderzoek gedaan. In 2017 startte de Leidenaar Sjaak van de Geijn een fondsenwerving en crowdfunding voor de financiering van de zoektocht naar Schans Lammen.

Uit het historische bronnenonderzoek werd duidelijk waar de schans gelegen moet hebben. Het daarna uitgevoerde booronderzoek heeft uitgewezen dat er een kleine kans was dat er in de bodem nog aanwijzingen in het gebied te vinden zijn uit die periode. Daarom werd op de meest kansrijke plek deze week met een proefsleuf letterlijk in de bodem gekeken.

Grachtvulling

De archeologen hebben enkele zakken met grachtvulling meegenomen voor nader onderzoek. Over een paar maanden worden de resultaten van het onderzoek verwacht. De restanten van de schans blijven onder de nabijgelegen Europaweg en Lammebrug bewaard. Bij de herinrichting van de Europaweg, in het kader van de RijnlandRoute, wil de provincie erop toezien dat er geen schade aan dit erfgoed optreedt.

Willy de Zoete, gedeputeerde Cultuur en Erfgoed van de provincie Zuid-Holland is blij met de vondst:

“De Schans Lamme gevonden. Juist in de maand dat we vieren dat “Leiden niet meer in last is” vinden onze archeologen de restanten van wat soms wel een legende leek. Onze Zuid-Hollandse bodem geeft weer een bijzonder overblijfsel van onze verbinding met onze historie prijs.”

Ook interessant: Leidens Ontzet – Hutspot, haring en wittebrood
…of: Leiden in last (oorsprong van de uitdrukking)
Boek: Leidens ontzet. Vrijheidsstrijd en volksfeest

Animatiefilm over het Leidens Ontzet: