Rijksmuseum verwerft bijzonder schilderij Jan Mostaert

Het Rijksmuseum heeft een bijzonder schilderij van de Noord-Nederlandse kunstschilder Jan Mostaert (ca. 1474-1552) weten te bemachtigen. Het werk, dat rond 1535 is gemaakt, heeft als titel Episode uit de verovering van Amerika.

Volgens het museum is het schilderij van “zeer grote historische betekenis voor de westerse kunstgeschiedenis”. Het zestiende-eeuwse kunstwerk is vanaf vandaag te zien in de presentatie Middeleeuwen & Renaissance van het Rijksmuseum. Het museum wist het schilderij onder meer aan te kopen dankzij steun van de BankGiro Loterij.

Bijna veertig jaar na de ontdekking van ‘Amerika’ (1492 door Columbus) gaf dit kunstwerk een van de vroegste afbeeldingen weer van het nieuwe continent. Het Rijksmuseum:

“Opvallend is dat de stoet van inheemse bevolking op het schilderij geheel naakt is afgebeeld. Het is echter vrij zeker dat de oorspronkelijke bewoners helemaal niet naakt leefden, maar dat Mostaert zo de tegenstelling wilde benadrukken tussen de gewelddadige Spanjaarden en het vreedzame, paradijselijke landschap met zijn ‘pure’ bewoners. Het landschap op het schilderij is volledig ontsproten aan de fantasie van de schilder. Om het exotische landschap te benadrukken, heeft hij er echter wel enkele details aan toegevoegd zoals beesten en vogels.”

Jan Jansz Mostaert is één van de bekendste Noord-Nederlandse schilders van de zestiende eeuw. Hij is vooral beroemd om zijn portretten en religieuze schilderkunst. In zijn oeuvre is dit schilderij een “volstrekt unicum”. Het werk staat volgens het Rijksmuseum aan de wieg van de Noord-Nederlandse landschapsschilderkunst en is daarmee een mijlpaal voor de kunstgeschiedenis.

Geschiedenis van het schilderij

Episode uit de verovering van Amerika werd al in 1604 door de beroemde kunstenaarsbiograaf Karel van Mander beschreven als “West-Indisch landschap”. Het was toen in het bezit van de kleinzoon van Mostaert. In de dertiger jaren van de twintigste eeuw bevond het paneel zich bij de kunsthandel van Jacques Goudstikker (1897-1940). Tijdens de Duitse bezetting werd het voor de collectie van Rijksmaarschalk Hermann Göring geconfisqueerd. Na de oorlog werd het schilderij in bewaring gegeven aan de Nederlandse staat en was het jarenlang te zien in het Frans Hals Museum te Haarlem. In 2006 werd het schilderij gerestitueerd aan de erven Goudstikker.

Het Rijksmuseum bezit nog vier andere schilderijen van Mostaert, waaronder het in 2005 verworven Portret van een Afrikaanse man (ca. 1525-1530), De aanbidding van de koningen (1520-1525) en Portret van een onbekende vrouw (ca. 1525). Al deze schilderijen zijn te zien in het vernieuwde Rijksmuseum.