Afgelopen zondag dineerde ik bij Wim en Hanneke van Broekhoven: dé gezichten van Romeins re-enactment in Nederland. Nadat we wat zaken hadden besproken, lieten ze me de bovenstaande slingerkogel zien.
Nu koop je oudheden doorgaans niet zonder je te hebben vergewist van de herkomst. Wim vroeg de verkoper hoe hij aan het voorwerp was gekomen. Die vertelde dat hij de kogel in Spanje had gevonden op een terrein waar hij mineralen had mogen zoeken en dat er “meer van die Romeinse zooi lag”. Het was in de omgeving van Zaragoza.
Als oudheidliefhebber gaat het me natuurlijk aan het hart dat de eigenaar van het terrein zo lichtvoetig omspringt met de oudheden die daar blijkbaar liggen. En wat zou ik graag hebben willen weten om welk terrein het precies gaat! Zaragoza behoorde namelijk tot het gebied van een stam die de Romeinen heel wat hoofdbrekens bezorgde: de Keltiberiërs.
Vanaf het midden van de tweede eeuw tot 133 voor Christus boden ze weerstand tegen de Romeinen. Ze hadden daarbij het voordeel dat Rome aanvankelijk was verwikkeld in oorlogen in Macedonië, in Griekenland en Afrika, en dat ook de andere stammen op het Iberische Schiereiland zich keerden tegen Rome. Rome doorstond de crisis echter en toonde de wereld dat het geen rivalen duldde: Korinthe en Karthago werden verwoest. Het verhaal dat de veroveraars in de laatste stad zout lieten strooien over het land, om zo te verhinderen dat het ooit nog zou worden benut voor akkerbouw, is een sprookje, maar het staat vast dat Rome in deze tijd korte metten met alle tegenstanders aan het maken was.
De oorlog tegen de Keltiberiërs werd bemoeilijkt doordat Rome veel manschappen kwijt was om de nieuw-geannexeerde gebieden te beveiligen. Daardoor sleepte de oorlog voort tot 133. Het staat vast dat daarbij slingeraars zijn ingezet: de Duitse archeoloog Adolf Schulten vond soortgelijke kogels in de forten rond het Keltiberische heuvelfort Numantia, dat ten westen van Zaragoza ligt. Natuurlijk zijn er alternatieven, en daarom is het zo jammer dat de precieze vindplaats niet bekend is. Het is echter zeker denkbaar dat de kogel tijdens de gevechten voor 133 is gelost en een stille getuige is van Romes Griff zur Weltmacht.
Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken en verzorgt een nieuwsbrief over de Oudheid. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com
